Feest van de bureaucratie

Nieuws | de redactie
8 maart 2010 | Stemmen blijkt steeds weer iets heel aparts. Pieter Omtzigt analyseert merkwaardige fenomenen in de Raadsverkiezingen van 3 maart bij ons en in Berlusconi's partij in Italia.

De kieswet is lang. Hij vergt meer regels dan dezorgverzekeringswet bijvoorbeeld. Oftewel hij is helemaaluitputtend met kleine detailregels. Voor één keer is dat bij wet-en regelgeving niet erg, maar juist goed: want hier moet bij elkestap in het proces onomstotelijk vast staan of er correct gehandeldis en wat er moet gebeuren. Als er bij de komende ronde vanbezuinigingen en ontbureaucratisering nog ijverige en zeer preciezeambtenaren overig zijn, dan is dit bij uitstek het gebied waar zekunnen worden ingezet.

Zulke regels zijn overigens niet de verantwoordelijkheid vanambtenaren, maar van de verantwoordelijke politici. En dit zijn nunet de regels waar ze zich vooral zelf aan moeten houden. Oeps, ikval zelf al in de kuil door in één keer, hoogstverdacht, over tegaan op de derde persoon. Maar goed, ik schrijf dit stukje dan ookeven als columnist.

In dat licht zijn er nog wel een paar leuke opmerkingen te makenover de raadsverkiezingen van afgelopen week. Aan de meer politiekeinterpretatie van de uitslag zijn al 2387 artikelen gewijd, dus datlaat ik even zo. Nee, laten we hier eens focussen op hoe datnu gaat, verkiezingen.

Voorkeurstemmen

In Nederland heb je aan een kwart van de kiesdelervoldoende om een eigen zetel te halen. In het Zuiden van het landis het al heel normaal dat iedereen in de fractie opvoorkeurstemmen gekozen is. Maar dat is nog niet overal hetgeval.

En dan krijg je opmerkelijke verrassingen: in Helmond enEnschede ontstond wat ophef over het aantal allochtonen in denieuwe fracties van de PvdA. Tja, die mensen stonden op delijst en andere kandidaten hebben dus geen of geendoeltreffende voorkeurscampagnes gevoerd. En dan zie jeachteraf druk ontstaan op mensen om toch maar van zetels af tezien. Gevalletje van regels achteraf aanpassen zullen we maarzeggen.

Balletje, balletje

Als twee mensen evenveel voorkeurstemmen hebben bij delaatste zetel, dan bepaalt het lot wie de zetel krijgt, zo schrijftde kieswet voor. Dat gebeurde dit maal bijvoorbeeld in Borne enHelmond. Burgemeester Rob Welten van Borne pakte -serieus!-twee kindersuprise-eitjes, stopte de namen erin en lijstduwer BramDonkers (een ex-wethouder) won van de nummer 2 van de lijst,Henk van de Berg.

In Helmond wint Mohammed Chahim van Mirjam van der Pijl en daarmeeheeft de sociaaldemocratische fractie 5 allochtone mannelijkeraadsleden en een autochtoon mannelijk raadslid. En voor deduidelijkheid, heeft het er op dit moment alle schijn van dat Henkvan de Berg en Mirjam van der Pijl alsnog plaatsnemen in de Raad. Uweet, politici leggen zich heel moeilijk neer bij hun lot.

Tellen

Het tellen van stemmen is nog een ander onderwerp. Nu hebben we inNederland een simpel systeem. Je moet de rode hokjes tellen vanelke kandidaat. Kan niet zo heel moeilijk zijn, denk je dan, maardat blijkt tegen te vallen. Bij hertellingen en definitieveuitslagen zie je soms afwijkingen van honderden stemmen per lijsten tientallen per kandidaat. Dat wekt verbazing.

De oplossing volgens sommige politici? In Helmond, waar nahertelling maar liefst 52% van de kandidaten een andere uitslaghad, vindt men dat het systeem simpeler moet. Kan iemand uit hethoger onderwijs zo spoedig mogelijk een dependance van eenwiskundefaculteit in Helmond vestigen?

Maar het kan nog erger

Het meest gevoelige deel van een kiesstelsel is niet wiede laatste zetel gaat bezetten. Wel belangrijk voor het individu,maar vaak minder voor de stad. Nee, dat is de kandidaatstellingdoor partijen. Dat is een delicaat proces. Want ondanks al dievoorkeursstemmen telt een hoge plaats. En in dictaturen is het eengeliefd middel om een vormfout te vinden bij kandidatenlijsten vanpartijen waar de grote baas weinig fiducie in heeft. Uitsluitingvan deelname betekent dan al gauw lekker vier of vijf jaar verderregeren zonder oppositie voor types als Loekasjenko in WitRusland.

In Nederland mag een partij haar kandidatenlijsten een paar dageneerder inleveren dan de finale datum. Dan krijg je de mogelijkheidom fouten te ontdekken en te herstellen. Want we houden niet zo vanuitgesloten partijen.

In Italie ging het op dit punt zeer recent erg mis. Toen ze al inde rij stonden om hun lijst in te dienen, bakkeleiden de mensen vanBerlusconi nog over de volgorde daarop. Even bijpraten, evensussen, even niet op de klok letten. En toen bleek dus deinlevertermijn verstreken in de regio Lazio, met daarin nota benede hoofdstad Rome. Ook mis ging het bij de regio Lombardije, metals grote stad Milaan, de woonplaats en machtige politiekethuisbasis van  Silvio Berlusconi zelf.

Niet getreurd, zijn regering is aan het bewind, dus bijdecreet (!) wordt er wat geregeld. Het regent op dit moment dan ookweer rechtszaken in Italie, en dat zo’n twee weken voor deregionale verkiezingen.

Een ding wel goed

Maar een ding doen ze wel beter in Italie. Gewoon spotjes van een minuut op televisie over deverkiezingen. En daarin wordt precies vermeld, hoe het met deverkiezingen is gesteld. Ook in gebarentaal. 

E vero? Ja, echt waar: de openingstijden van hetstemhokje. Hoe je op een kandidaat moet stemmen. Je moet jeidentiteitkaart meenemen. En dat alles in woord en tegelijkertijdals tekst in beeld. Oh, en ook hoe de uitslag wordt berekend.Misschien een idee voor postbus 51.

Dr.P.H. Omtzigt is lid van de Tweede Kamer eneconometrist. Hij houdt op ScienceGuide een vaste column bij overzijn ervaringen in deze twee eigenzinnige werelden van politiek enwetenschap, hun wederzijdse beïnvloeding en hunconfrontaties.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK