De visie van Mark Rutte
Bij zijn afscheid als staatssecretaris voor hoger onderwijs trofScienceGuide een ‘nachdenkliche’ liberale leider in spe. Deportretfoto’s van Sebastiaan ter Burg tijdens dat gesprek lietenook een andere Mark Rutte zien dan de joviale optimist die zijnbeeldmerk al geworden was. Het interview zou door zijnlievelingsauteur Thomas Mann bijna ‘Betrachtungen einesPolitischen’ genoemd zijn.
De in 2010 meest memorabele passages leest u hier, als ookRutte’s vrolijk-apodictische oordelen over enkele hoofdrolspelersin het hoger onderwijs discours van toen en nu. Zo noemde hijInholland-maker Jos Elbers in één zin ‘Bob de Bouwer’.
Allochtonen in dubbele val
Over waar ons land als kennisnatie in 2006 stond was Ruttepositief. Hij zag de opmars van nieuwe kennisnaties bovendien alseen geweldige uitdaging voor ons land. En: “Vooral de allochtonenzitten hier in een dubbele val waar ze uit moeten komen. Ze hebbenvaak een nadeel van culturele achterstanden en het nadeel dat 40%van de uitkeringen bij hen terecht komt.”
“We staan er iets sterker voor, vermoed ik. In elk geval is erveel meer focus gekomen op wat ons te doen staat alskenniseconomie. Je ziet dat ook in het rapport van de CommissieChang bijvoorbeeld. Maar de monitor zal vast ook laten zien dat ernog een hoop moet gebeuren.
Allerbelangrijkst volgens mij is dat we de vraag centraalstellen waar over tien tot vijftien jaar de 7,5 miljoen banenvandaan komen in ons land. We zullen de bronnen van onze welvaartvan straks moeten kennen en versterken. Iedereen ziet nu de opkomstvan India en China en dan heet dat een bedreiging, maar ik zouwillen dat wij er ook positief naar kijken. Wat betekent dieontwikkeling voor onze mogelijkheden daar? Waar zit onze kracht enhoe vertalen we die naar die nieuwe kansen op de wereldmarkt?”
Waar zit die kracht volgens jou?
“Het MKB is nummer één hier, omdat dat in ons land zowel heelsterk, als heel fijnmazig is ontwikkeld. Daar zit een groteondernemende potentie. Het zou nog innoverender kunnen zijn en datvermogen moeten we dus verder versterken.
We zullen ook veel meer mensen in het werk moeten inschakelen:vrouwen, allochtonen en mensen tussen 55 en 65. En we moetendoorgaan met het innovatiebeleid voor de lange termijn. Uitvoerendus, de Commissie Chang, het Innovatieplatform, die rapportenmoeten we concreet gaan realiseren. Dus keuzes maken bij de eerstegeldstroom naar het universitair onderzoek bijvoorbeeld. Daar moetmeer gedaan worden aan vermarkting en vertaling van onderzoek naarde praktijk.
Vanmorgen weer lees ik hoe Ronald Plasterk zich opwindt dat hetfundamenteel onderzoek aan de universiteit commercieel gemaakt zouworden. Hoe komt hij daar toch bij? Het is echt onzin om te doenalsof er alleen maar fundamenteel, vrij onderzoek gepleegd zouworden bij de universiteiten en geen opdrachtonderzoek. Daarovermoeten we in de beleidsdiscussie serieus kunnen praten. Op ditterrein moeten we bewuste keuzes durven maken, dat isglashelder.”
Blauw waas met gele sterretjes
Rutte wilde in 2006 nog een Nederland dat “de luiken open” zet.Europa moest veel meer durven zijn dan een “supermarkt voorspullen.”
“De luiken moeten open in ons land, ook, zeker ook in het hogeronderwijs. Ik wil daarbij een andere kijk op Europa aanwakkeren. Wezullen de vraag ‘wat is Europa nou eigenlijk?’ moeten beantwoorden.Het is volgens mij niet ons eigen belang Europa te zien als eensupermarkt voor spullen, als alleen een interne markt. Maar Europaals een blauw waas met gele sterretjes voor ogen helpt ook nieterg.
De EU moet op het hoogste niveau functioneren, er zitten nu aluitstekende mensen. Maar die moeten zich toeleggen om alleen deecht noodzakelijke dingen op zeer hoog niveau te organiseren:kwaliteit van het bestuur zelf, veiligheid aan de buitengrens enintern bij terreurbestrijding en de regulering van de internemarkt.
Ik hoor niet ‘kennisbeleid’, geen’Lissabondoelstellingen’.
Nee, alsjeblieft niet! Lissabon moet niet meer zijn dan eenvergaderonderwerp van de top over ‘doen we het goed, beter?’. Datbetekent beslist niet dat Brussel vervolgens het beleid vooronderwijs en innovatie moet gaan organiseren. Neem het voorbeeldvan de benchmarking rond het HO en R&D. Zoiets moet Brusseltoch niet zelf gaan doen? ‘Bologna’ is ook van onderop en niet viaBrussel tot stand gekomen en alle landen die daar op in willenspelen moeten kunnen aansluiten. Het verwatert de EU juist alsBrussel al dit soort dingen wil doen, steeds meer dingen in plaatsvan de echt nodige dingen heel erg goed.
Kijk nou naar het thema rond de ranking die wij in ons land nuin discussie hebben. Dat Duitse CHE doet dat erg goed en wil graagmet ons en anderen zoiets verder ontwikkelen. Ik moet er niet aandenken dat zoiets eerste en primair vanuit Brussel zou moetenworden geregeld. Je ziet dat we dat met de NVAO ook niet zijn gaandoen. Met Vlaanderen is dit goed opgezet en men werkt Europeesvervolgens heel goed met de anderen samen, van onderop. Net zoalsdat met ‘Bologna’ ook ontstaan is.”
Kennisinvesteringen strategic imperatives voorNederland
Over de kennisinfratructuur binnen het HO was Rutte genuanceerd.Het HBO moet bijvoorbeeld zijn onderzoekstaken verder versterken,maar niet elke opleiding is daar al aan toe, wellicht.
“We moeten die in het hbo zeker versterken, opbouwen via delectoraten en dergelijke. Juist ook vanwege die noodzakelijkeinnovatievermogens in het MKB. Maar dat zal een jarenlangeontwikkeling vergen, want voordat je een cultuur en infrastructuurvan onderzoek hebt opgebouwd zijn we een decennium verder, denkik.
Daarbij komt dat binnen het hbo niet alleen onderzoek richtingMKB en economische ontwikkeling zal spelen. Je hebt ook opleidingenals de Pabo’s en die zijn nog niet erg toe aan de opbouw van zo’ncultuur en infrastructuur van onderzoeksinspanningen. Daar werktmen nu eerst nog aan het garanderen van het hbo- niveau zelf.”
Over het IP van premier Balkenende was Rutte erg te spreken in2006. Nederland moest sowieso een beleid als dat van toonaangevendevoorlopers als Canada en Finland willen voeren. Het huidigeregeer/gedoogakkoord lijkt een wat andere koers te kiezen.
“Het moet doorgaan, sowieso wat betreft de uitwerking van hetbeleid dat het heeft uitgezet. Kennisinvesteringen voor groei zijnde Strategic Imperatives voor Nederland, om het op zijnHollands te zeggen. Ik wil dat wij in de top van de groeicurve vanonze economie van 3% naar 5% gaan, dat is volstrekt mogelijk.Nederland kan de best presterende westerse economie zijn, ondanksde vergrijzing, inderdaad.
Er is een groot reservoir van niet ingeschakelde mensen, dat iszo zonde. Juist ook bij de allochtonen blijft talent onbenut op diemanier en multiculturele bedrijven laten zien dat zij een grotereinnovatiekracht kunnen vertonen omdat daar meer – en meerverscheidenheid – aan creativiteit bijeen kan komen. Dat is ietsdat ik van Unilever heb meegenomen naar mijn huidige werk.”
Leren van CDA, Links Openlucht Museum
Voor het succesvol uitoefenen van zijn vak als bewindsman gafRutte aan een erg nuttige lerares te hebben gehad, uit het CDA.
“Ik heb hier veel geleerd van Maria van der Hoeven, zoals zij dedirecteuren van het vmbo zelf ging spreken en betrok bij debeleidsbepaling. Heel knap en effectief was dat. Bij het HO-beleidging het er om tempo te houden. Ga je de vertragingsfactoren hunrol laten spelen, ga je de mist in.
We hebben daarom al het overleg wel correct gevoerd enbijvoorbeeld met de studenten – bij al hun kritiek – enkelebelangrijke punten geregeld. Tegelijk merkten we dat binnen dekoepels de nuances verschilden bovendien. Zo waren de rectores vande universiteiten wel goede partners in het gesprek. Je merkt datze relativerende bestuurders zijn, omdat zij naast zo’n rol ook nogin hun discipline een topper zijn, waardoor ze een vaak ruimereblik hebben. Dan speelt de status of het ego toch wat minder.”
Ook toen al had Rutte niet veel op met een coalitie ‘overlinks’. Die zou zijn concept van de leerrechten toch maartegenhouden en überhaupt, het zou Nederland in zijn geheel naarArnhem doen verhuizen.
“Maar dat wordt sowieso een onthaastingskabinet. Dat legt allesstil, groei of voortgang van activiteiten kunnen we vergeten. Onshoger onderwijs wordt dan een Openlucht Museum, waar we alshistorisch uitgedoste suppoosten de toeristen mogen rondleiden doorde antieke omgeving.”
Authentieke irritatie
Van onthaasting moest Mark Rutte ook toen al weinig hebben. “Hetkan zoveel beter!” haalde hij wat pesterig Wouter Bos zelfs aan.Voor succesvol beleid had hij behoefte aan “een authentiekeirritatie,” zei hij. Alleen zo kon je tempo houden endrive.
“Hou tempo! Die les bevestigde iets dat me bij Unilever al wasbijgebracht, denk ik. Weet je, als je beleid wilt voeren moet jemeer doen dan zeggen dat je een regeerakkoord gaat uitvoeren. Jemoet ook een oprechte drive hebben, zelfs een boosheid totactie.
Dat had ik bij SZW al. Toen we de bijstand gingen aanpakken ommensen uit de situatie te krijgen dat zij van generatie opgeneratie afhankelijkheid doorgaven en de overheid dat voor zeorganiseert. Je wilt toch dat mensen meer kansen zien voor zichzelfen die kunnen pakken?
Bij het hoger onderwijs had ik ook zoiets. Iedereen weet en zegtdat de investering van het hoger onderwijs van het grootste belangis, voor de talentontwikkeling, voor mensen zelf, voor de welvaart.We stellen ook vast dat het hoger onderwijs best goed is, maar omWouter Bos eens aan te halen; ‘het kan zoveel beter’. Daar ga jedan toch meteen alles aan doen om dat beter te laten worden? Zo’nauthentieke irritatie is belangrijk, vind ik.”
Opvallende portretjes
Bij zijn vertrek uit het hoger onderwijs kreeg Rutte vanScienceGuide de kans de meest spraakmakende mensen daarinuit te zwaaien. Zijn karakteristiek van allerlei ook nu nog actievelieden is -zeker 4 jaar nadien in terugblik- even aardig als stoftot nadenken:
Karl Dittrich
Dat is een geweldige vent. Ik vind het bijzonder dat hij dezeNVAO-klus heeft willen doen, dat is zó belangrijk. Omdat hij voorde CvB’s één van hen is en tegelijk zeer onafhankelijk in zijnoordeel in opstelling. Dat is zijn kracht, ook omdat hij er lol inheeft.
Doekle Terpstra
24 karaats, hè. Zei ik dat niet tegen jullie vanScienceGuide toen hij benoemd werd? En zo is het ook, maarik zeg er iets bij: ontwikkel een eigen overtuiging over het hbo,iets dieps van jezelf. Het is iets anders dan een vakbond,immers.
Yvonne van Rooy
‘Smooth operator’. Als netwerker en bestuurder een goeie.
Jos Elbers
Bob de Bouwer! En moedig hem aan na de synergie van zijnhogeschool [Inholland] ook de focus op de inhoud te zoeken. Deinspectierapportage daarover laat wel zien dat ze die slag echtmaken.
Sijbolt Noorda
Sijbolt is oprecht. Hij is bovendien een sterke scenariodenkeren oud-HO- inspecteur Liesbeth van Welie is een goede vriendin vanhem. En dat pleit voor hem.
