Kennis als de stok van een estafette

Nieuws | de redactie
22 februari 2012 | Rappers verbouwen onze taal op heel eigen manier. Het Instituut voor Nederlandse Lexicologie is er in gedoken en laat de verbluffende rijkdom van de Nederhop zien. 'Rappers geven kennis weg als de stok van een estafette'. En hoe cool zijn Heiloo, Zwolle en Hoogvliet wel niet?

INL-onderzoekster en lexicologe Vivien Waszink komt met eenuitvoerige en vrolijke analyse van hoe zich de Nederhop heeftontwikkeld sinds de hiphop-oertijd van de Osdorp Posse in de jarentachtig.

“Altijd als er over nederhop wordt geschreven, gaat het over hetgebruik van woorden als doekoe ‘geld’ en patta’s ‘sportschoenen;sneakers’ en wordt de tekst van Watskeburt eindeloos bestudeerd. Ener is altijd gemopper over de vermeende verheerlijking van geweld,het onvriendelijk behandelen van vrouwen, en over vuilbekkerij inde hiphop in het algemeen.

Wordt er in de nederhop dan niet gescholden? Jazeker. En wordener dan niet veel straattaalwoorden gebruikt als tori ‘verhaal’,whoella ‘ik zweer/ik zweer het’ en wazzup ‘hoe gaat het’? Ja hoor,dat ook. Maar er is zoveel meer over nederhop te melden.

Hebben jullie mijn rug? Woord!

In Nederlandstalige hiphop komen veel letterlijke vertalingenvoor van Amerikaans-Engels hiphopjargon. Voorbeelden hiervan zijnvoelen jullie me ‘are you feeling me’, voel je met me mee, volg jeme, en Woord!, afkomstig van Engels word, word up, of word is bond,wat zoiets als ‘zo is het’ of ‘afgesproken’ betekent. Tot dit typebehoren ook Jullie hebben mijn rug, en ik die van jullie ‘you gotmy back and I got yours’, dat voor elkaar opkomen of op elkaarkunnen rekenen betekent, en Ik ben uit/uit van hier ‘I’m out ofhere/I’m outta here’.

Verder heb je ook nog in het huis (zijn) ‘(to be) in the/dahouse’, de bom ‘the/da bomb, breng de beat in ‘bring the beat (in)’en de shit is aan ‘the/da shit is on’.

In mijn spitfirma vind je geen spuugmuggen

Ook wordt spugen vaak gebruikt, van het Engelse werkwoord spit’letterlijk: spugen; hier als: (teksten) uitspugen’, rappen’,bijvoorbeeld in het nummer ‘Pomp die shit’ van de Rotterdamserapper Winne: ‘Jullie spugen beneden maat’.

Verder is Engels spit ook vernederlandst tot spitten, met eenNederlandse werkwoordsuitgang -en, dat verder ook als eenNederlands zwak werkwoord vervoegd wordt. Het woord komt ook veelvoor in samenstellingen, vaak naast het gebruik van spugen,bijvoorbeeld in in het nummer ‘Spuugdingen op die mic’ vanOpgezwolle, met het volgende couplet:

‘Aiiyo van spugen in de lucht, ik heb m’n spitbrevet… Emcees..gaan voor hun spit-examens/Respect aan spugende gasten plus despittende dames/M’n naam is S.T., ey, spitdirecteur Spuug en spitille shit naar willekeur/Word, letter na letter, m’n stijl gewooneen vette/Ik spuug in alle staten, nuchter, blauw, knetter/M’nspuugdiploma, het hangt boven m’n bed Is ongelofelijk vet,doorstomende raps En, in mijn spitfirma vind je geen spuugmuggen/Ikspuug voor m’n ruggen, goed spugen? Moet lukken! Ik heb m’nspitbewijs plus m’n spitcertificaat/Ik ben net niet te laat als ‘tom het spitten gaat’.

Extince praat over ‘rijms uitspugen’, waarin rijms van Engelsrhymes komt, opvallend genoeg, net als het Engels rhyme metmeervoudsuitgang -s gespeld, terwijl de Nederlandse uitgangofficieel -en zou zijn.

Geld maken

Geld maken komt van Engels ‘to make money’, met daarbijvarianten als brood maken, bijvoorbeeld in Hefs nummer Luie mannen’maak brood/anders sta je rood’. De Osdorp Posse rapt in het nummerBraakwater: ‘Zeg versjes voor de massa/maak kassa’. In Pappa isthuis van de Jeugd van Tegenwoordig valt juist deNederlands-Engelse woordgroep money praten op: ‘Praat money/Pappaverstaat je’, terwijl Typhoon in Beroemd zijn juist weer praat overdoekoe maken.

Ook scheldwoorden kunnen vertaald worden; de Osdorp Posse verzonin de prille jaren tachtig al ‘moederneuker’ voor motherfucker; ookmet afgeleid bijvoeglijk naamwoord in de beroemd geworden zin uitde hitsingle Moordenaars: ‘Het was de moederneukende politie methun moederneukende justitie’. Ook pleegt de Osdorp Posse fuck alsneuk weer te geven bijvoorbeeld in de woordgroepen ‘wie de neuk’ en’weet jij de neuk veel’ in het nummer Ghetto’tje spelen.

Het gebruiken van het woord neuk heeft niet echt veel navolginggehad. Fuck wordt in nederpop steevast gespeld als fok met daarbijook fokkin’ of fokking, dat ook in jongerentaal in het algemeengebruikelijk is. Het woord fuck wordt dus anders gespeld en andersuitgesproken.

Het zeer letterlijk vertalen van uitdrukkingen lijkt eenspecialiteit van de vroegste nederhoppers. De Osdorp Posse gaathier ver in en vertaalt zelfs uitdrukkingen als when the shit hitsthe fan in het nummer ‘schijt raakt ventilator’. Andere tracktitelsvan deze groep zijn te beschouwen als een parodie op Amerikaansehiphopnummers, bijvoorbeeld Geen slaap tot Osdorp, dat gebaseerdlijkt op No sleep till Brooklyn van de Beastie Boys. Een recentvoorbeeld van een wel heel letterlijke vertaling van een Engelsewoordgroep, is de titel van een nummer van de rapper Murda Turk: Beon de kijk uit.

Down met wat ik doe

De Osdorp Posse is ook verantwoordelijk voor de woordgroepbeneden met, een vertaling van Engels ‘down with’, om aan te gevendat je ergens aanhanger van bent, ergens voorstander van bent,bijvoorbeeld in het nummer Beneden met vrede.

Toch komt in nederhop juist vaak down met voor, waarbinnenEngels en Nederlands gemixt zijn, bijvoorbeeld in ‘Vanaf hetpodium, ben down met respect’ (Opgezwolle) en ‘Zijn ze down met watik doe?’ (Typhoon). Vergelijkbare voorbeelden zijn big up enshoutout, beide in de betekenis ‘aanmoediging; (uiting van)respect’, dat in de nederhop weer vaak wordt gebruikt in combinatiemet het Nederlandse voorzetsel naar.

In de hiphop is street credibility of verkort street cred’straatgeloofwaardigheid’ belangrijk. Het woord straat wordt innederhop ook bijvoeglijk gebruikt, in de uitdrukkingen ‘Hou hetstraat’ of ‘straat blijven’, bijvoorbeeld in de track Meelopers vande rapgroep Woordvoerders.

Straat zijn is stoer zijn, weten en respecteren waar je vandaankomt en je staande kunnen houden in de stad. In zekere zin ook eenvorm van keepin’ it real, een belangrijke hiphoples, die Extince inhet nummer Binnenlandse funk ook weer letterlijk in ‘hou het echt’vertaalt.

Een Engelse leenvertaling is ook de straat slaan ‘to hit thestreets’, voor ‘de straat op gaan’, bijvoorbeeld in Meer bommen vanDuvel Duvel: ‘Duvel danst, duvel maakt nog pokoe en slaat destraat’, waarin pokoe staat voor ‘liedje, track’.

Ik verbind je met de straat, ik ben wat Nikeis

Het gehele straatleven is, net als in de Amerikaanse hiphop, eenbelangrijk thema, waarbij geld verdienen het belangrijkste lijkt,vergelijk bijvoorbeeld Salah Edin: ‘De waarden en normen van destoeptegels/straatregels/nee we streven naar pegels’, waarin pegelsstaat voor geld. Rapper Appa verzucht: ‘Waarom zijn anderen rijk enkunnen van de straten af. Want de straten praten poen’. Poen pratenis hier weer een variant van geld/money/doekoe praten.

Ook wordt de straat vaak als een soort eigendom voorgesteld,bijvoorbeeld door Winne in ‘Ik verbind je met de straat/ik ben watNike is’ en ‘De straat is van mij, je moet tol betalen’. Ook deNijmeegse hiphopgroep Zo Moeilijk waarschuwt in de single Stoerebink: ‘Blijf met je straat van onze praat af’.

Heiloo represent

De stad of wijk waar je vandaan komt, wordt ook in nederpopvolop genoemd en geroemd, net als in de Amerikaanse hiphop. InAmerika gaat het vooral om oostkust versus westkust en in hetbijzonder om de steden New York en Los Angeles en buurtendaarbinnen, bijvoorbeeld Harlem en the Bronx in NY en Compton enSouth Central in LA. Ook in de nederhop zijn de grote steden,vooral Amsterdam (‘Damsko’) en Rotterdam (‘Roffa’) belangrijk, maarook de hiphopscene in Zwolle en Nijmegen is groot.

The Opposites rappen trots over Heiloo, Hef ‘draagt Hoogvlietals een T-shirt’ en roemt ook de wijk Zalmplaat hierbinnen, net alsKempi dit doet met Woensel-West in Eindhoven. Deze wijken en stedenworden ‘gerepresent’, soms ook met postcode erbij, bijvoorbeeld1103, de postcode van de Bijlmer.

Leer mijn hood kennen

Veel Amerikaans-Engelse hiphopwoorden worden ook in deNederlandse hiphop gebruikt, bijvoorbeeld werkwoorden als diggen’begrijpen; of positiever: waarderen, goed vinden’, dissen,afkomstig van Engels diss, dat weer van disrespect komt ‘iemandgeen respect geven; iemand respectloos behandelen’, spitten’uitspugen; rappen’, spinnen ‘draaien, bijvoorbeeld van platen ofmet betrekking tot dansbewegingen’ en droppen ‘zowel letterlijk alsfiguurlijk laten vallen; afgeven, afleveren’, bijvoorbeeld in DuvelDuvels Welkom in de wereld: ‘Alleen maar pieken en presteren, dropm’n spitie in je oor’.

Ook het hiervoor al kort genoemde representen ‘ietsrepresenteren, vertegenwoordigen, bijvoorbeeld je stad’ wordtfrequent gebruikt, bijvoorbeeld door Hef in Luie Mannen ‘ik doe watik doe, ik represent Hoogvliet’. Deze werkwoorden zijn allemaalvernederlandst in hun vervoeging.

Ook Engelse zelfstandige naamwoorden worden veelvuldig geleend,bijvoorbeeld game, vooral in de verbinding in de game zijn, waarmee’in de rapscene zitten’ bedoeld wordt; mic als verkorting vanEngels microphone ‘microfoon’ en natuurlijk het woord swag/swagger’stoere, zelfverzekerde uitstraling; X-factor’. Ook ill ‘geweldig;stoer’, is populair, maar hiernaast ook de Nederlandse vertalingziek, bijvoorbeeld in Concept of niet van Opgezwolle: ‘ik komontzettend ziek’.

Ten slotte vallen woorden als hood ‘buurt’ en loot ‘buit; geld’op, vergelijk weer Hef in Gone with the major: ‘Cruise met me, leermijn hood kennen/en check hoe al die mannen voor hun lootrennen’.

Pomp die shit als een lekke band

Een opvallend kenmerk van nederhop is dat er veel vergelijkingenworden gemaakt, waarbij er gespeeld wordt met letterlijk enfiguurlijk taalgebruik en er vaak meerdere betekenissen vanafzonderlijke woorden tegelijkertijd een rol spelen. Een woord alsfris is ook een leenvertaling van Engels fresh, dat in de hiphopvaak in de betekenis ‘geweldig; cool’ wordt gebruikt, bijvoorbeeldin ‘Fris als februari’, ‘Fris als een wasserette’ en ‘Fris alsananassap’.

Verder kun je ‘blijven plakken als de sporen van slijmslakken’en ‘hangen als slingers in het rond’ (Opgezwolle), of juist ‘hangenals megaposters’ (Dio en Sef) en ook onderwerpen aansnijden ‘alsofhet taart is’ (Extince).

Winne lijkt de koning van dergelijke vergelijkingen; van hemafkomstig zijn bijvoorbeeld ‘Pomp die shit als een lekke band’,’Rappers geven kennis weg als de stok van een estafette’, ‘Ik ziter mee in mijn maag als een bolletjesslikker’ en ‘ik heb detouwtjes in handen als Guepetto’.

Ook wordt er veel over vrouwen en seksuele prestaties gerapt,wat bijvoorbeeld teksten oplevert als: ‘Jij bent mijn contactdoosen ik jouw stekker/dan gaan we echt te keer net als Black andDecker’ (Def Rhymz). Ook het benadrukken van de uniciteit loktvergelijkingen uit, bijvoorbeeld in Duvel Duvels Niemand doet duveliets: ‘Want Duvel is niet uit te leggen. Hij is zo waus als eenprotestantse paus of Claus aan de house’. Soms worden heelverschillende dingen naast elkaar gerangschikt in een vergelijking,bijvoorbeeld in Opgezwolles Spuugdingen op die mic, waarin derappers iets ‘Bitter als kruidnagels of relaties uitmaken’noemen.

Gewoon goeie zinnen

In Nederlandse hiphop worden ook, gewoon meer in het algemeen,mooie zinnen gevormd waarin de woorden raak gekozen zijn envormelijk en in klank goed op elkaar aansluiten, bijvoorbeeld in Dealcohol-list van de Osdorp Posse: ‘De alcohol-list van dealcoholist/Is onbetwist dat de alcohol beslist en jij gist/Of jijde fles wil of de fles jou’. Ook ‘Ik geef slappe happenfacelifts/ik face this’ uit Zwart Lichts ‘Back up staat klaar’ isfraai; een liedje waarin spitten ‘rappen’ steeds letterlijk inverband wordt gebracht met speeksel: ‘consumptie in je face alsspraakwater’, en ook met regen: ‘Mijn regen maakt droge gasten zowasted/Menens, mijn regen, bedondert doofstomme oortrommels opdonderdag’.

Mooie vondsten zijn verder Opgezwolles ‘Als die mic aanstaat/Enik een vrije val maak/bij mijn rijmparachutesprong/Spuug metdouchekopflows acuut paraplu’s vol’; Duvel duvels ‘Je bent geengroentje maar groente/Ze vreten die shit van je, alleen omdat hetmoet’ en Zwart Lichts ‘Ik denk links na/maar schrijf extreemrechts’. Ook Winne loopt hier weer voorop, want ‘Dit israpatletiek/ik leg de lat hoger’. 

Ik eet neppe rappers als nagerecht

Opscheppen, braggin’ and boastin’, hoort er natuurlijk bij, netals in de Amerikaanse hiphop. Andere rappers moeten het hierbijvaak ontgelden, vergelijk bijvoorbeeld Zwart licht in Back-up staatklaar: ‘Ben spraakmakend ja, want ik breek kaken, want rappersproberen me iets te vaak na te apen/Ik laat ze, dierentuin, dieren,the game heeft last van onkruid/en ik kom tuinieren’ en ook in hetnummer ‘Wat sorry’ is duidelijk: ‘Roerbakrappers opgerot met dieratjetoe’. Ook Duvel Duvel rekent af met anderen in de rapgame inNiemand doet duvel iets: ‘That’s the way it goes/Some is playerssome is pros/Now ya know/Ik pis in de pot, jij in de po’.

Ook Opgezwolle maakt korte metten met ‘wack’ mc’s in Dat dingdat ik doe: ‘schreef ik teksten voor cashen, was ik Oom Dagobert/Ikheb zonet de magnetron aangezet/De tafel gedekt en het bestekklaargelegd/Want A je bent wack en B a-relaxed/Daarom eet ik jullieneppe rappers voor het nagerecht/Met een, maagtablet voor het zuurin me strot/Mijn rijms zijn geblokt als een schuur in hetslot’.

Ook Duvel Duvel gaat op de gastronomische toer in Apentrots:’Geen genade/Ik leg je in als een karbonade/Los je op alslimonade/Zonder scheldkanonnade’. De Osdorp Posse schreef deExtince-diss Braakwater, een parodie op Extince’ hit Spraakwater enis daarin stellig: ‘Je wou een vet percentage voor jepersiflage/met je nederhoprageshit soft als page’.

Meestal wordt vooral het eigen kunnen benadrukt; zo zegt Winnebijvoorbeeld ‘Vers vlees op het spit/wie geeft je het rauwer dandit?’ en Opgezwolle scoort ‘zelfs als de keeper Van der Sar is’ enzegt ook nog: ‘Ik scoor in je oor, ik word door Cruijffgecoacht’.

In Pomp die shit doet Winne er nog een schepje bovenop: ‘Winneaan slag staat gelijk aan 4 wijd, ik kon gelijk lopen/Geendobbelsteen, ik gooi hoge ogen/Naast de skunk is mijn product debeste dope van Nederlandse bodem/De Rotterdamse verlosser/Het maaktniet uit wat je opoffert/ik drop toffer/waar is je koffer?’; ookheeft hij ‘meer sterren dan een mercedesdealer’.

Ook over meisjes wordt er opgeschept, bijvoorbeeld door Blaxtarin Opgezwolles nummer Voor die peeps ‘Die sma was maagd maar zit nuop zwart zaad; het mijne’, waarin sma ‘meisje’ betekent. Ook rapperRico maakt in hetzelfde nummer ‘de chicks kokend als CasSpijkers’.

De Jeugd van tegenwoordig

Eerlijk is eerlijk, de Jeugd van tegenwoordig verdient eenaparte alinea. Deze ‘drie alcoholisten en een dikzak’ zijn sinds2005 actief en hun teksten houden de gemoederen sinds dat jaarflink bezig. Annebel Blaauw schreef een masterscriptie over deteksten van de Jeugd, getiteld Wartaal of geniaal? en in 2011 kwambij Nijgh en Van Ditmar het Handboek der Jeugd uit, met daarin allesongteksten.

Alleen bij de Jeugd horen we zinnen als ‘het is een goddamnGriekse tragedie in this bitch’ (uit: Huilend naar de club) en’Leanen als de toren van Pisa/meer hoes dan Isa’ (uit: Hot hothot), en rijmt roti op Helmut Lotti en wordt de vraag ‘what time isit’ steevast beantwoord met ‘kwart over partytime’. Diamonds om menek/loesoe in the sky is bovendien een leuke parodie van lucy inthe sky with diamonds.

Rappers zijn een soort taaltovenaars, die naar hartenlustwoorden lenen, woorden vervormen en spelen met woordbetekenis. Dewoorden staan hier zakelijk gerangschikt, maar met een beat eronderhebben ze nog zoveel extra’s. Nederhop bloeit; hiphop hoera!”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK