Zomerse ijstijd voor Zijlstra

Nieuws | de redactie
10 juli 2012 | OCW heeft een pijnlijk probleem. De aanpak van de HO-prestatieafspraken botst op wet en Grondwet. De Raad van State dwingt Zijlstra tot bestuurlijke capriolen en uitstel van ‘Van Vught’ om zijn grootste beleidsthema te redden. Er waait voor zijn HO-beleid een gure wind deze zomer.

Frans van Vught is met zijn Review Commissie aan het werk om deprestatieplannen en profielen van HBO en WO te toetsen. Zijlstrazal op basis van hun oordelen het geld gaan verdelen voorkwalitatieve extra’s, centres of expertise en profilerendezwaartepunten. Althans dat dacht hij.

Alarmlampen

Maar een dringende waarschuwing uit de kring van CU en CDA lijkthem nu in te halen. Al in maart klonken de eerste geluidenhierover. De puristen van het staatsrecht bij de reformatorischepartijen waren gealarmeerd door de rol die de Review Commissiegeschonken werd door OCW. Zij zagen scherp dat hier artikel 23 vande Grondwet aan de orde zou gaan komen. En dan gaan bij CDA enandere confessionele partijen alle alarmlampen flikkeren. Artikel23 bepaalt dat onderwijsbekostiging plaats vindt op basis van’eisen van deugdelijkheid’ die in de wet zijn vastgelegd en door deminister worden toegepast. Dus niet door een professor uit D66 opbasis van een notitie over profielen, zo hoorde je SGP en CU toenal mopperen.

Zijlstra wuifde die bezwaren weg en beloofde dat hij de Raad vanState nog wel zou laten kijken hiernaar. Met zware lieden – opjuist dit terrein – daarin als Deetman en Donner leek de bewindsmanzijn zwaarste wapen in te zetten om de bezwaren opzij te schuivenen het CDA te contenteren daarbij. Nu lijkt het er toch op datZijlstra een akelige misrekening heeft gemaakt, zo verneemtScienceGuide.

Fluiten in het donker

OCW heeft ineens een brief gestuurd aan de instellingen en deKamer om heel het ‘Van Vught-proces’ met twee maanden op teschorten. Men doet daarin wat vaag-luchtig over het eind julibekend maken van het Raadsadvies en nader rapport en de zomertijddie vlotte voortgang daarbij zou kunnen belemmeren.  Maar datlijkt fluiten in het donker te zijn.

De Raad van State zou op liefst twee cruciale punten van zijnbeleid de staatssecretaris terugfluiten. Wat betreft de bekostiging’op basis van Van Vught’ zou het hoogste adviescollege vaststellendat OCW lelijk fout zit bij de onderbouwing op dit constitutioneelzeer gevoelige punt. Alleen met een zeer stevige wettelijkegrondslag voor de besluiten van de bewindsman – op basis van eenadvies van de Review Commissie – mag de regering zulke toewijzingenvan middelen doen. Een brief van een bewindsman over zijn voor- ofafkeuren ten aanzien van wat wel of niet een goed profiel is, isbijvoorbeeld volstrekt niet toereikend daarvoor. De voorgenomenregeling op dit punt bevat blijkbaar aanzienlijke feilen.

Dit betekent tenminste twee pijnlijke dingen. Ten eerste moetZijlstra de instellingen nu mededelen, dat OCW de besluiten opbasis van een advies van Van Vught niet voor de verkiezingen bekendkan en mag maken. Een uitstel met twee maanden wordt nu plotselingingelast. De zomerse ijstijd bevriest alle voortgang.

Ten tweede moet Zijlstra alsnog een wettelijke voldoendegebaseerde regeling ontwerpen of opkalefateren die voldoet aan deeisen van de wet en de Grondwet. Dat zou voor een demissionairbewindsman eigenlijk een actie horen te zijn die hij aan eenopvolger hoort over te laten, tenzij sprake is van eennoodsituatie. Is dat het geval? De Tweede en zeker destaatsrechtelijk scherpe Eerste Kamer zullen een constitutioneelvluggertje van een bewindsman niet zomaar laten passeren. Zekerniet als het om het zo eminent politieke en gevoelige artikel 23 GWgaat.

Pijnlijk genoeg

Het is voor OCW allereerst te hopen, dat de Raad van State nietvolledig de oorlog gaat verklaren aan de nu gekozen aanpak.Want dan zou Zijlstra misschien zelfs een wetsvoorstel moetenopstellen en in hoge spoed door beide Kamers loodsen, voordat hijüberhaupt verder mag met zijn beleid. Een dergelijk stuk wetgevingzal in elk geval de Eerste Kamer niet willen accepteren van eendemissionaire bewindsman tijdens een kabinetsformatie.

Wat het meest waarschijnlijk is, is al pijnlijk genoeg. De bijde Kamers inmiddels ‘voorgehangen’ AMvB voor de verdeling van demiddelen op advies van Van Vught lijkt door de Raad van State zozwaar bekritiseerd te zijn, dat OCW er niet omheen kan deze aan tepassen en opnieuw aan de Kamer voor te leggen. De Raad lijkt teverlangen dat er een correcte AMvB komt, die alsnog een glashelder,aan artikel 23 GW onmiskenbaar gerelateerd uitvoeringsbesluit voorde bekostiging van het HO biedt.

Een reactie op dit uitstel als die van de HBO-raad spreekt danook boekdelen, ook in wat men net niet zegt daarin. De koepel”betreurt dit uitstel vanwege de onzekerheid voor de instellingen,maar ziet het ook als signaal voor de complexiteit van deze nieuwevorm van financiering. De juridische grondslag blijft onduidelijk.Kennelijk zijn de aarzelingen die de hogescholen eerder uitsprakenniet zonder grond.” Men is dan ook buitengewoon nieuwsgierig nu enzegt “Het advies van Raad van State waar de staatsecretaris nu naarverwijst wordt pas eind juli openbaar. De HBO-raad dringt erop aandat dit advies nu zo snel mogelijk naar buiten komt.”

Maar wat als op 13 september….?

Als de door de Raad van State min of meer afgedwongen ‘betere’AMvB eind juli begin, augustus bij de Tweede Kamer ‘voorgehangen’wordt, dan heeft deze 6 weken na de constituering van de nieuweKamer op 13 september, om eventuele bezwaren te agenderen. Zo zoude besluitvorming over de advisering over Van Vughts ReviewCommissie inderdaad nog begin november kunnen plaatsvinden.

Maar er hoeft in de huidige Kamer-met-reces of in die nieuweKamer maar een fractie te zijn die Zijlstra eerst nog eens omverdere verduidelijking en dergelijke gaat vragen en heel hetkaartenhuis wankelt. Ook zouden in de nieuwe Kamer met nieuwemachtsverhoudingen verschillende fracties kunnen zijn, die hetontoelaatbaar achten, dat een demissionaire staatssecretaristijdens de kabinetsformatie voldongen feiten schept op een zocruciaal beleidsterrein, waar zijn eigen uitvoeringsregels ook nogforse kritiek van de Raad van State kreeg.

Naar verluidt zou de Raad van State overigens ook aanzienlijkebezwaren hebben geuit tegen de verregaande bevoegdheden totingrijpen in instellingen en opleidingen, die de inspectie zoudenworden toebedeeld op basis van het toetsingskader voor deprofilering van HBO en WO. Dit zou zich niet adequaat verhouden totde taken die op basis van de Grondwet aan de overheid zijn gegevenin het onderwijs. Het is daarom niet ondenkbaar, dat OCW op ditpunt ook nog met een aanzienlijke herformulering moet komen omernstige problemen te voorkomen.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK