Mislukt het Nationaal Akkoord?
Voor 1 maart had het Akkoord rond moeten zijn. Op die vrijdag zou de Ministerraad dan kunnen vieren, dat ondanks de moeilijke tijden Rutte-II een meerjarige innovatie-overeenkomst met de onderwijswereld en daaraan verbonden grote investeringen had weten te bereiken. Een soort Wassenaar Akkoord voor Kennis.
Zeer moeizaam
ScienceGuide verneemt, dat de verhoudingen in de onderhandelingen zo verstoord zijn, dat bij de grote organisaties van het onderwijs zelfs het voortbestaan van de Stichting van het Onderwijs ernstig ter discussie wordt gesteld. Een van de koepelchefs meldt in beloken termen: “Het fijne weet ik er niet van natuurlijk, maar dat de besprekingen zeer moeizaam verlopen hoor ik wel.”
Een van de redenen dat het mis dreigt te gaan is de oorspronkelijke aanzet. Het vlak voor de verkiezingen naar buiten gekomen ‘geheim akkoord’ over een beter onderwijs en beleid blijkt een koekoeksjong voor dat beleid. Het gezamenlijk optreden door SBO en de Stichting van het Onderwijs blijkt de bron van de narigheid. Daarin speelt het bedrijf McKinsey een opmerkelijke rol.
Common purpose
De analyse van deze firma presenteerde een reeks onderwijsmaatregelen die ons land voor de komende 5 tot 10 jaar zou kunnen nemen en die wereldwijd het meest effect hebben opgeleverd in andere hoogontwikkelde landen. Daarbij keek men vooral naar zeer praktische, diep doorwerkende acties, die bovendien niet veronderstelden dat een komend kabinet makkelijk miljarden zou gaan uitstrooien over scholen, HBO en universiteit.
De analyse bouwde voort op een internationaal onderzoek van het bedrijf naar succesvolle onderwijsingrepen en maatregelen, die men ook in andere landen met vrucht zou kunnen toepassen. Kern van de gedachte daarin: hoe kun je als land van een prima onderwijsbestel naar een echt excellent onderwijs door groeien?
Het McKinsey-stuk leek de verschillende onderwijspartijen een ‘common purpose’ te geven om de scholen en leraren nieuw elan te geven. Samen hoopten zij een nieuwe coalitie na 12 september zo te overtuigen van hun gretigheid tot innovatie, ook met het bedrijfsleven erbij. Het VVD-PvdA regeerakkoord honoreerde dat ook, althans op het eerste gezicht.
Concessies vereist
Maar dat bleek niet alles. Het regeerakkoord maakte een Nationaal Akkoord en de investeringen daarin afhankelijk van diepe concessies op het vlak van HRM-beleid en arbeidsmarktregelingen voor het onderwijsveld. Het veld bleek daar wel toe bereid, maar dan wel met respect voor zijn rol en achterban in de scholen en hun besturen. De koepels van het hoger onderwijs zagen de bui al hangen en bogen snel af. Zij houden vast aan de prestatieafspraken en monitoring door Van Vughts RCHO, zoals minister Bussemaker deze heeft bevestigd. Van eventuele afspraken uit een Nationaal Akkoord houden zij zich verder opvallend afzijdig.
“Zeer, zeer moeizaam” verloopt het proces, aldus een zegsman tegen ScienceGuide en een andere koepelvoorman zegt ronduit dat “het dit weekeind gaat klappen.” Daarbij speelt ook de rol van McKinsey nog mee. Dit bedrijf heeft zijn voorwerk aan de analyse uit september benut voor een acquisitietraject. Bij de top van OCW leggen de consultants plannen neer waarmee zij hun eigen analyse kunnen uittesten en in scholen via pilots en ‘verbeteracties’ doorvoeren. De vertegenwoordigers van het onderwijsveld zijn – enigszins naief – verbluft over dit kostbare effect van hun bereidwilligheid het bedrijf te laten meedenken over betere resultaten van het werk van de leraar.
Knopen tellen na Blok
Onderdeel van de moeizaamheid van het proces is ook, dat het kabinet zich een tikje rijkgerekend had in het regeerakkoord wat betreft de ruimte voor investeringen in het onderwijs. Een fors deel van de extra’s moet immers uit de opbrengst van het sociaal leenstelsel komen. Na de déconfiture van minister Blok in het woondossier beginnen nu ook de koepels van het onderwijs hun knopen te tellen.
Zij vrezen dat zij eerst een hoop concessies doen aan het kabinet in ruil voor investeringen en vervolgens ermee geconfronteerd worden, dat het kabinet in de Senaat zwaar moet inleveren om het leenstelsel erdoor te sjorren. De investeringen in onderwijs zouden dan veel minder groot zijn en alleen de consultants van McKinsey zouden als spekkopers het speelveld met gevulde zakken verlaten. Soms is geen akkoord beter dan een riskant en slecht akkoord, denken de door alle wateren gewassen vakbondsbazen en koepelvoorzitters wellicht.
