Boeken op de brandstapel
De Deutsche Studentenschaft was een enthousiaste steunpilaar van de Nazis en de boekverbranding was een weloverwogen, politiek gestuurde actie. De Berlijnse studenten werden ondersteund door een officiële organisatie met connecties in de harde kern rond de Führer, Adolf Hitler. Dit was de Kampfbund für Deutsche Kultur van Alfred Rosenberg.
Boekverbranding ruim in beeld
Rosenberg was de ideoloog die de Nazis een soort mystiek sociaal Darwinisme verschafte dat volkerenmoord op ‘Untermenschen’ onderbouwde. Zijn Kampfbund zorgde ervoor dat zwarte lijsten van auteurs en publicaties werden opgesteld, die uit onder meer de universitaire bibliotheken verwijderd moesten worden. De publieke verbranding van die werken moest als een soort culturele catharsis de nieuwe tijd en levensstijl van het Naziregime inluiden.
Dankzij de exposure via het Propagandaministerie onder leiding van Joseph Goebbels kwam de boekverbranding ruim in beeld in de internationale pers.
Op 10 mei 1933 was het zover. Aan de rand van Unter den Linden tegenover de Humboldt Universiteit werd, met het uitroepen van de namen van verfoeide schrijvers, een brandstapel opgepookt doordat de studenten hun boeken ceremonieel in het vuur gooiden. Kenners van de Duitse letterkunde werden direct herinnerd aan de dichtregel van Heinrich Heine: ‘Waar men boeken verbrandt zullen ook mensen verbrand worden.’
‘Eigenlijk eert het mij’
Opmerkelijk genoeg werden de boeken van de twee grootste schrijvers van de twintigste eeuw niet in het vuur geworpen. Franz Kafka, de joodse meester uit Praag, zag men over het hoofd, zo onbekend was hij na zijn vroege dood in 1924 gebleven. Thomas Mann was daarentegen té beroemd. Goebbels hoopte hem onder druk te kunnen zetten en uit zijn Zwitserse vakantieverblijf terug te lokken naar München. Zijn boeken bleven zo gespaard.
Werk van zijn broer Heinrich en zijn zoon Klaus verdween wel meteen in de vlammen. In Klaus Mann’s dagboek van 11 mei 1933 schrijft hij de volgende woorden: ‘Gisteren zijn ook mijn boeken in alle Duitse steden publiekelijk verbrand; in München op de Königsplatz. Barbarij tot in het infantiele. Eigenlijk eert het mij.’
