Zonder onderzoek geen innovatief HBO
Vorige week werd in de krant stelling genomen tegen het onderzoek in het hoger beroepsonderwijs (HBO). De auteur, Clemens de Olde, poneerde (NRC, 19 juni 2013) dat het HBO “professionals moet opleiden en geen halfbakken onderzoekers”. Vincent Smit, socioloog en als lector grootstedelijke ontwikkeling verbonden aan de Haagse Hogeschool, reageert.
“Nu wil ik hier niet beweren dat het HBO een opleiding voor onderzoekers moet zijn, maar wel dat in het HBO onderzoek nodig is, om reden van professionaliteit, om reden van kwaliteit. In het debat en ook in het voorgaande artikel zijn twee misverstanden aan de orde.
Onderzoek HBO-wezensvreemd?
Het eerste misverstand is dat professionals zouden voortkomen uit het volgen van onderwijs en dat bijgevolg een ‘pure onderwijsinstelling’ goed is voor het opleiden van studenten voor het werkveld. Onderzoek zou dit in de weg zitten en daarom zou onderzoek ergens anders horen – daar waar studenten worden opgeleid tot onderzoekers en dat is niet de hogeschool. In dit perspectief zou onderzoek een ‘HBO-wezensvreemde’ activiteit zijn en verdient het een actieve bestrijding binnen deze instelling.
Waarom is dit een misverstand? De professionals die de hogescholen de komende jaren afleveren, kunnen niet in hun beroepsleven uit de voeten met de lessen en readers die zij van hun docenten gekregen hebben tussen pakweg 2008 en 2013. Pas na 2061 gaan zij van hun welverdiende pensioen genieten, dus zij hebben bepaald nog een aantal jaren van werken voor de boeg.
Vloeibare samenleving
Nu worden in de 21e eeuw aan de professionals andere eisen gesteld dan in de 20e eeuw. Kon je vroeger nog een vak hebben en een werkgever gedurende tientallen jaren, in de komende jaren is het vak permanent in ontwikkeling, is de arbeidsmarkt flexibeler en zijn de grenzen tussen de vakgebieden en landen veel meer vloeibaar geworden. Met Zygmunt Bauman kunnen we spreken van een vloeibare samenleving en hierbij horen professionals die zelf op zoek gaan naar de vraag en hoe zij aan die vraag tegemoet kunnen komen.
Belangrijk is het leggen van verbindingen tussen wat genoemd wordt de leefwereld en de systeemwereld, tussen expertises en tussen verschillende domeinen. Dit alles is niet gratis verkrijgbaar. Hiervoor moet door de student gestudeerd en geleerd worden en hier is onderwijs en onderzoek voor nodig. Onderzoek hoort daarom in de opleiding meegegeven te worden.
Studenten tekort gedaan
Studenten worden tekort gedaan als een HBO-instelling zich terugtrekt in de traditionele pure schoolsituatie. In het HBO passen leersituaties van praktijkonderzoek, van vraagstelling, materiaalverzameling en analysevaardigheden. Leren om vanuit talloze en verschillende informatiebronnen te komen tot een vorm van systematische kennis, is even ingewikkeld als noodzakelijk.
Het tweede misverstand is te lezen in de passage al die focus op onderzoek gaat ten koste van de inhoud. Maar met leeronderzoek wordt juist inhoud toegevoegd. Met leeronderzoek komen studenten buiten: in de wijk, in een organisatie, in de tram, in de winkel. Niet meteen als junior-medewerker of stagiaire maar als nieuwsgierige jongere die vragen heeft over hoe iets werkt, hoe iets beleefd wordt.
Nieuwsgierigheid vergroot de kans op innovatie van de beroepspraktijk. En dit is juist iets waar de beroepspraktijk naar eigen zeggen behoefte aan heeft. Een dergelijke vraag wordt ook op het bordje van de hogescholen gelegd en dan kunnen de hogescholen niet wegkomen met de verzuchting dat ze het te druk hebben met ‘puur onderwijs’.
Onderzoek hoort bij praktijkkennis
Het is al bij al niet zo ingewikkeld. We moeten niet in de fuik lopen van de twee bovengenoemde misverstanden. Het HBO kan niet meer zonder onderzoek. De tijd van achterhoedegevechten kunnen we wel achter ons laten.
Onderzoek is niet een extern HBO-wezensvreemd ding, maar het is een onderdeel van praktijkkennis, van beroepspraktijkinnovatie en van ontwikkeling van vaardigheden en inzichten van studenten. Het is mooi om de oude tegenstelling van of onderwijs of onderzoek voorbij te gaan en enthousiast te werken aan een vruchtbare synthese. Dit is in het belang van de student, de professionals en de beroepspraktijk.”
