Gekwetter klinkt als Bach in de oren
Waar ligt de oorsprong van de menselijke muziek, deze vraag houdt filosofen, biologen en wetenschappers uit nog veel meer verschillende disciplines al lang bezig. Wetenschappers van het Max Planck Instituut voor Ornithologie en het Cornish College of the Arts in Seattle hebben mogelijk een antwoord.
Voorkeur voor perfecte octaven
Het kleine muzikale vogeltje (Cyphorhynus arada) dat nog het meest lijkt op een winterkoninkje wordt heeft in het Engels een nog veel toepasselijkere naam dan Uirapuru: ‘Musician Wren’. De Uirapuru heeft in zijn lied dezelfde intervallen die in veel culturen als consonant worden gebruikt, ontdekten componist Emily Doolittle en bioloog Henrik Brumm.
Consonante intervals worden door bijna alle mensen mooi gevonden omdat ze goed bij elkaar passen. Ze klinken rustig en stabiel, en zijn de basis voor sleutels in de Westerse muziek. Doordat de Uirapuru het liefst opeenvolgende perfecte octaven, kwinten en kwarten zingt, klinkt zijn gekwetter muzikaal. Erg muzikaal zelfs, de onderzoekers vonden passages in het lied van de Uirapuru dat opvallende overeenkomsten vertoonde met delen uit het werk van onder andere Bach en Haydn. Vooral Bach’s Fuga XX in A minor, schijnt erg te lijken op het lied van de Uirapuru, zoals in onderstaande video’s te zien en horen is.
“Dit betekent niet dat de Uirapuru zingt in een bepaalde sleutel zoals veel muzikanten zouden doen. Het is meer dat de voorkeur van deze vogel ligt bij het af en toe samenvoegen van tonen die voor menselijke luisteraars klinken alsof ze uit dezelfde schaal komen,” legt Doolittle uit.
Vogeltjes opera
In 2011 componeerde Emily Doolittle als huiscomponist van het Max Planck een concert gebaseerd op de muziek van de Uirapuru, uitgevoerd door de Beierse Staats Opera. Nu blijkt ook dat de muziek van dit vogeltje een belangrijke rol inneemt in traditionele Braziliaanse muziek. De componist Heitor Villa-Lobos schreef in 1917 al een symfonisch gedicht genaamd “Uirapuru”. Veel andere muzikale Amazonevogels schoppen het niet zo ver, zij missen de harmonische intervals aldus de onderzoekers.
Doolittle en Brum lieten aan 91 luisteraars zowel stukken van het gezang van de Uirapuru horen als door een computer gegenereerde muziek. In deze computermuziek bleven de contouren en duur hetzelfde als in het vogelgezang, maar werden de intervallen een klein beetje veranderd. Het resultaat was duidelijk, de luisteraars vonden de keuze voor intervallen die de vogel maakte veel muzikaler.
“De uitkomsten van dit onderzoek verklaren waarom vogels zo’n prominente rol spelen in de mythologie en kunst. Dit betekend alleen niet dat het lied van vogels is opgebouwd als menselijke muziek. Er zijn meer dan 4000 soorten zangvogels bekend, elk met hun eigen manier van zingen. Sommigen zijn helemaal niet muzikaal,” concludeert Henrik Brumm.
