Waar staat Nederland echt?

Nieuws | de redactie

2 december 2013 | Is stilstand achteruitgang? Terwijl Finland zakt, blijft ons land stabiel in de PISA-analyses. Een nadere blik op het geheel laat toch zien dat Nederland weg glijdt. Polen en Esten worden de nieuwe sterren.

Nederland staat op de 13^e plek in de vermaarde PISA-onderwijsranglijst van de OECD. Deze test van de prestaties van 15-jarigen test op de gebieden: rekenen, taal en wetenschap. De prestaties van Nederlandse scholieren zijn voor rekenen en wetenschap gelijk gebleven, maar de rekenvaardigheid neemt langzamerhand af. Ook internationaal hebben steeds meer scholieren moeite met rekenen, Nederland doet het zelfs relatief goed met een 10^e plaats op de reken-ranglijst. Hoog scoren vooral Aziatische landen.

Afnemende rekenvaardigheid

In Finland, Hongarije, Nieuw-Zeeland en Uruguay neemt de rekenvaardigheid sneller dan Nederland. Portugese, Italiaanse, Duitse en bovenal Poolse jongeren daarentegen, gaan steeds beter rekenen. Polen behoort zelfs -samen met de voormalig Portugese kolonie Macao – tot de gebieden waar de rekenvaardigheid met een accelererende snelheid toeneemt.

Uit het PISA onderzoek blijkt dat Nederlandse scholieren ten opzichte van hun buitenlandse collega’s relatief veel in aanraking komen met ‘toegepaste wiskunde’ en relatief weinig met ‘formele wiskunde’. Of deze manier van toegepaste wiskunde, minder goed rekenvaardigheden aanleert dan met de ‘formele wiskunde’ die in Azië populair is blijft in nevelen gehuld. Het is niet uit te sluiten dat je met formele wiskunde erg goed wordt in PISA-toetsen, maar minder goed wordt in het uitrekenen van hoeveel verf je nodig hebt om een wand te schilderen.

Toekomst van Westerse kenniseconomieën

Nederlandse volwassenen scoren erg goed op internationale ranglijsten zoals de PIAAC bleek eerder dit jaar. De 13^e plaats van Nederlandse tieners bij PISA steekt af bij de derde plek van de Nederlandse volwassenen, en roept vragen op over de concurrentiepositie van de Nederlandse kenniseconomie de komende decennia.

De leesvaardigheid van Nederlandse tieners is afgelopen negen jaar nagenoeg gelijk gebleven, hetzelfde geldt voor de vaardigheden in natuurkunde. Ook in veel buurlanden zijn de PISA scores relatief stabiel gebleven ten opzichte van 3 jaar geleden, zoals in België, Denemarken, Oostenrijk en Frankrijk.

Spannender zijn de ontwikkelingen in Finland. Het Europese topland scoort voor de tweede keer op rij minder en er begint zich een dalende lijn in te zetten. De Finse onderwijsexpert Pasi Sahlberg uitte hier recent al zijn zorgen over. Reden genoeg voor de Finnen om de PISA discussie al enkele dagen voor de publicatie nationaal los te laten barsten. In Estland, Polen en Duitsland zorgen de scores voor meer vreugde. Het gerichte kennisbeleid van deze drie landen begint duidelijk zijn vruchten af te werpen.

De discussie over de relevantie van het PISA onderzoek werd de afgelopen week (wéér) uitvoerig gehouden in Groot-Brittannië, Finland en de Verenigde Staten. Zowel op de statistische onderbouwing als het negeren van factoren als cultuur kon op de nodige kritiek rekenen. Ondanks het commentaar blijven ranglijsten onverminderd populair onder onderwijs-besluitvormers.

De échte PISA-ranglijst

De OECD weigerde deze keer een ranglijst der ranglijsten uit te geven “omdat alle data gebaseerd zijn op samples. Daardoor is het niet mogelijk om een precieze ranglijst te maken.” Toch is er een gemiddelde score voor elk land uit te rekenen op de gebieden van rekenen, taal en natuurkunde. Als je deze scores rangschikt blijkt de top 6 geheel uit Aziatische landen en gebieden te bestaan. Shanghai voert met een zeer ruime marge de ranglijst aan, gevolgd door Singapore, Hongkong, Korea, Japan en Taipei.

Finland mag zich – ondanks de tegenvallende resultaten – ‘the best of the rest’ noemen. Finland wordt nu wel op de hielen gezeten door Estland dat inmiddels beter scoort bij wiskunde. Het Finse model staat ook aan de overkant van de Botnische golf garant voor succes. De twee andere Baltische tijgers, Letland en Litouwen doen vooralsnog minder met een 29^e en 37^e plek.

Polen boven Nederland en Duitsland

Zoals onderzoeker Karin Nijhoff van De Haagse Hogeschool al eerder constateerde, doen Poolse scholieren het niet alleen in Nederland erg goed maar ook in het moederland. Afgelopen drie jaar heeft Polen het aantal top-studenten sterk weten uit te breiden terwijl tegelijkertijd het aantal zwakke scholieren afnam. Door deze indrukwekkende stap staat Polen op de twaalfde plaats, boven Nederland –en misschien nog veel belangrijker- boven Duitsland. Ook ‘superstip’ Vietnam scoort beter dan de motor van de Europese economie.

Ooit het toonaangevende land, scoren de Verenigde Staten nu onder het OECD-gemiddelde. Wel is de score – dankzij het beleid van Arne Duncan? – iets verbeterd ten opzichte van 2009. De Amerikaanse verschilt niet significant van die van de Europese ‘probleemlanden’ Italië, Portugal en Spanje. Voor Nieuw-Zeeland dat de International Summit on the Teaching Profession in 2014 organiseert moet het een beetje pijnlijk zijn dat de Australische jongeren het beter doen dan de Kiwi’s.

Tijdens het PISA onderzoek is er net als in 2009 geen verschil gevonden in de scores van jongens en meisjes in natuurkunde. In Finland, Montenegro, Rusland en Zweden was er in 2006 nog geen ‘gender gap’, maar ondertussen doen de meisjes het in deze landen een stukje beter dan hun mannelijke klasgenoten. De beste bèta’s komen uit Shanghai, waar 27.2 procent van de scholieren excellent scoort op natuurkunde. Shanghai wordt gevolgd door Singapore (22.7%), Japan (18.2%) en Finland (17.1%)

Hieronder vindt u de ranglijst van de gemiddelde scores van de verschillende landen op de gebieden taal, rekenen en natuurkunde.

De belangrijkste resultaten van PISA 2012 vindt u hier