Heel Nederland staat alleen

Nieuws | de redactie

15 januari 2014 | Econometristen die politicus worden blijven gek op cijfertjes. Een rekenexercitie van ScienceGuide-columnist Pieter Omtzigt laat zien hoe alleenstaanden zich in Nederland in rap tempo vermenigvuldigen. Vooral rond toeslagen van de overheid. "Is dit verklaarbaar?"

Bij de toeslagen kun je maar beter alleenstaand zijn. Dat levert honderden euro’s per maand meer op, rekende RTL in december voor.

Hoe kan dat? Een voorbeeld: Man ( €40.000 inkomen) en Vrouw (€15.000) besluiten voordat een kind geboren wordt, dat de man zich inschrijft bij zijn ouders. Formeel is de vrouw dan een alleenstaande moeder. Samen hebben de ouders geen recht op huurtoeslag of zorgtoeslag. Nu krijgt zij recht op €864 zorgtoeslag per jaar, waarschijnlijk zo’n €2500 huurtoeslag.

Verder krijgt zij veel meer kinderopvangtoeslag, omdat deze alleen op haar inkomen gebaseerd is. Fiscaal krijgt zij alleenstaanden ouderkortingen die zeer fors oplopen. In het RTL voorbeeld scheelt het €500 per maand, een zeer fors bedrag.

Komt dit vaak voor? 

Die vraag rees bij mij toen ik deze besommingen tot mij door liet dringen. Daarom vroeg ik het kabinet aan te geven hoeveel mensen voor de toeslagen alleenstaand zijn en hoeveel een partner hebben, bij de zorgtoeslag.

Hier is het antwoord dat staatssecretaris Weekers maandagavond gaf:

Het aantal mensen zonder toeslagpartner neemt snel toe, met zo’n 800.000 in de afgelopen 7 jaar. Het aantal mensen met een toeslagpartner daalt behoorlijk snel. 

Is dit verklaarbaar? Een punt van aandacht is het feit dat de inkomensgrens, waarbij men een zorgtoeslag ontvangt, daalt. Dit nadat deze grens voorheen was gestegen. 

De inkomensgrens waaronder men een zorgtoeslag kan krijgen, daalt de afgelopen jaren fors, omdat de groep rechthebbenden beperkt moet worden. Bij gehuwden/samenwonenden leidt dit tot fors minder toeslagen in 2013. Maar daar zat de groei niet.

Bij alleenstaanden daarentegen blijft het aantal stijgen, zeer aanzienlijk zelfs. Dit is dan ook een indicatie dat er iets aan de hand is en dat veel mensen zich de afgelopen jaren als alleenstaand zijn gaan inschrijven.

Maar hoeveel dan?

Volgens het CBS zijn er 2,7 miljoen alleenstaande huishoudens. Dat aantal groeit, net als het aantal meerpersoonshuishoudens. Verder zijn er meer dan 0,5 miljoen alleenstaande ouders, die voor de toeslagen als alleenstaand gelden. Er zitten nog 0,2 miljoen mensen in ‘institutionele huishoudens’.

Bovendien zijn er ongeveer 0,4 miljoen thuiswonende studenten met een beurs op basis van de studiefinanciering. Zij gelden voor de zorgtoeslag als alleenstanden. Dus net als die vader uit het voorbeeld van hiervoor, die zich bij zijn ouders inschrijft en daarmee voor de toeslagen als alleenstaand geldt.

Misschien zijn er nog 0,1 of 0,2 miljoen mensen die hier tijdelijk zijn en dan recht hebben op zorgtoeslag en kleinere groepen als thuiswonende, werkende kinderen. Al met al kom je dan op totaal bijna 4 miljoen mensen die voor de toeslagen als alleenstaand gelden.

Niet iedereen is behoeftig

Daar komt wel bij dat lang niet iedereen recht op zorgtoeslag heeft. Van de alleenstaanden hebben ongeveer een miljoen mensen een inkomen van meer dan €30.000 bruto en dus geen recht op zorgtoeslag. Ook een aantal alleenstaande ouders zal een inkomen van €30.000 hebben. Daarnaast zijn er nog enkele andere redenen waarom mensen geen zorgtoeslag krijgen, zoals actief dienende militairen die anders verzekerd zijn.

Hoewel deze besomming met onzekerheid omgeven is – zo is het lastig waar de uitwonende studenten zitten – lijkt een voorzichtige conclusie gerechtvaardigd: er zijn vele honderdduizenden mensen die een zorgtoeslag ontvangen van wie je het op grond van de CBS cijfers niet zou verwachten.

Tandenborstels controleren

Dit is een krachtige indicatie dat veel mensen zich bewust alleenstaand maken, terwijl ze volgens het CBS niet alleenstaand zijn. Maar ja, als de gemeentelijke basisadministratie niet gecontroleerd wordt, loop je niet tegen de lamp. Bij uitkeringsgerechtigden wordt gecontroleerd, het welbekende tandenborstels tellen…. Gemeenten daarentegen controleren de GBA nauwelijks.

De omgeving van burgers hoeft niet te weten hoe dingen zitten. Men ontvangt de kinderopvangtoeslag niet via de kinderopvang. Dus al komt de vader het kind dagelijks ophalen, hij loopt er niet mee tegen de lamp. Minister Plasterk lijkt intussen een enquete uitgedaan te hebben bij de gemeenten. Ik ben zeer benieuwd wat daar uitkomt.

Dr. P.H. Omtzigt is lid van de Tweede Kamer voor het CDA, van de Assemblee van de Raad van Europa en econometrist. In die rollen houdt hij op ScienceGuide een column bij over zijn ervaringen in de eigenzinnige werelden van politiek en wetenschap, hun wederzijdse beïnvloeding en hun confrontaties.