De waarde van Anders
Als een bedrijf, een ziekenhuis of universiteit een kunstenaar vraagt ‘mee te denken’, dan is er iets aan de hand. “Je bestelt geen consultant, maar je wilt wel iets. Je hebt wel een vraag, maar verwacht geen managerial input.” Wat dan wel?
Bij De Haagse Hogeschool gaf lector Van Uden zijn intreerede in het seminar ‘Making Art Work’ met een reeks concrete voorbeelden en workshops over precies zulke ‘artistieke interventies’ in organisaties. Het ging dan vaak over ingrepen en initiatieven die werden geduid als ‘business as un-usual’.
Meer visie op management
Lector Van Uden benadrukte dat kunst niet hetzelfde is als management, hoe creatief men in beide levenssferen ook geacht mag worden te zijn en te werken. Als kunst dus ‘iets anders’ is, wat is dan de waarde van dat ‘anders’?
Zijn hogeschool leidt 5600 studenten op in studies waarin het begrip en beroepsperspectief van het management centraal staan. Het is dan van grote betekenis hen in zowel de theoretische Bildung als de reflectie op modellen en visie op management meer mee te geven dan het vanzelfsprekende. Hoe leer je hen om te gaan met veranderprocessen en dynamiek in organisaties en ‘de markt’? “Hoe gaan zij zich toe-eigenen dat je in organisaties vaak ‘speelser’ en ‘vloeibaarder’ moet werken als je wilt innoveren?”
Van Uden wees er op dat de manier van denken over management en verandering van organisaties sterk sturend is, zelfs al in de taal en beelden die we daarbij hanteren. Is de organisatie, het bedrijf ‘een machine’, ‘een organisme’, of – nu erg gewild – ‘een ecosysteem’? Die begrippen uit andere leefwerelden zeggen veel over hoe de manager en de betrokkenen denken over hun omgeving en hun werk.
Zou de ‘manager als kunstenaar’ dan niet net zo inspirerend kunnen zijn als ‘de manager als techneut’ of de ‘manager als militair’? De ingenieur-techneut heeft als manager een apparaat met daarin de radertjes van zijn medewerkers, met de input en output en het rendement van de productie en het systeem waar de machine in ‘draait’.
Het oeuvre van de manager
De manager als kunstenaar zal dan meer kijken naar zijn autonomie en de kritische rol die hij vervult bij de reflectie op en de ontwikkeling van de waarden en expressie daarvan in zijn organisatie. Ook ‘het werk’ krijgt daarin een eigen invulling en betekenis. Voor kunstenaars is werk zowel de fysieke productie, als de visie die hij daarin wil hoeden en ontwikkelen. Het is ook het ‘oeuvre’, het geheel van zijn expressies en hun betekenis en waarde voor de cultuur en zijn medemensen. Een ‘kunstwerk’ is deel van een soms blijvend ‘werk’ van de kunstenaar, dat waarde ‘oplevert’.
Ook de competenties van de kunstenaar zijn voor een manager een interessant referentiepunt. Enerzijds is er sprake van een hoge vakbekwaamheid in de professie. Anderzijds is er de nadruk op ruimte ‘zoeken’ en ‘rond kijken’. Uitdagend presenteerde de Haagse lector een advertentie voor een manager in die kunst-metafoor: “We zoeken een autonome prutser. Is moeilijk te volgen en past slecht in een team. Is een weifelaar die zijn opleiding niet afgerond heeft.”
Lachend zei een man uit het bedrijfsleven in de zaal tegen ScienceGuide: “Dat is kortom een echte ondernemer, die ze zoeken!” Dat bleek ook uit de thema’s die het lectoraat via de workshops helpt onderzoeken en aanpakken. Hoe gaat een MKB-modebedrijf om met de voortdurende dynamiek van veranderingen en de spanning die deze brengen? Hoe leren GGZ-organisaties signalen herkennen van radicalisering bij mensen? “Ze hebben echt geen bordje op hun hoofd met ‘ik ga naar Syrië’”, zei de betrokken onderzoeker.
