Niet de waarheid in pacht

Nieuws | de redactie
14 maart 2014 | De interactie tussen vertegenwoordigers van de wetenschap en burgers verloopt soms moeizaam. Toch is het vertrouwen nog altijd groot. In een reeks debatten leggen Rathenau en WRR dit onder de loep. “Het lijkt me heel goed als wetenschappers erkennen dat ze de waarheid niet in pacht hebben.”

Jet Bussemaker is te gast in NEMO in Amsterdam. De debatten over wetenschapsvertrouwen zijn op initiatief van het ministerie van OCW opgezet. “Sander (Dekker .red) en ik gaan de input vanuit deze gesprekken gebruiken in onze wetenschapsvisie die nog voor de zomer naar de Kamer zal gaan,” vertelt de minister. “Het moet munitie bieden om te kijken hoe het beter kan.”

Iedereen heeft verstand van voeding

En het kan beter, zo blijkt al snel als in de eerste debatronde het thema Voeding aan de orde komt. Een onderwerp waar iedereen logischerwijs mee te maken heeft en waar dus ook iedereen een mening over heeft. “Iedereen heeft verstand van voeding,” verzucht Frans Kok, voedingswetenschapper van de Universiteit Wageningen. “Het is lastig om in dat licht wetenschappelijke kennis te communiceren.”

Die verzuchting vindt bijval van Felix Cohen van het Voedingscentrum dat de onlangs in zo’n discussie belandde nadat het centrum een kritisch standpunt innam ten aanzien van superfoods, voeding waarvan een bovenmatig gezonde werking van wordt verondersteld. Volgens het Voedingscentrum is van gojibessen, chiazaad en dergelijke helemaal niet bewezen dat ze zo gezond zijn. Die visie werd niet overal met gejuich ontvangen.

Superfoods controversieel

“We hebben echt lang nagedacht over wat we zouden gaan communiceren hierover,” zegt Cohen. “Op Twitter ontplofte het vervolgens.” De discussie begon daar een eigen leven te leiden waarin ook de rol van het Voedingscentrum. Bij het debat in NEMO zijn de aanwezige sprekers het er over eens hoe moeilijk het is zo’n boodschap goed over te brengen bij het publiek. “Wetenschapscommunicatie is een spel an sich. Misschien wel net zo belangrijk als de wetenschap zelf.”

Hans Hoogeveen vanuit het Ministerie van Economische Zaken verantwoordelijk voor voedingskeurmerken deelt die visie. “Wij kunnen ons werk alleen maar doen op gebaseerd op wat er uit de wetenschap komt. Dat is de basis waarop we vervolgens eerlijke voorlichting kunnen geven over voeding.”

Dat die wetenschap op het gebied van voedingsonderzoek nogal eens financiële steun krijgt van de voedingsindustrie komt het vertrouwen daarin niet ten goede. Een WRR-onderzoeker uit de zaal vat het treffend samen. “Zodra mensen een band met de industrie zien, gaat dat ten koste van het vertrouwen. Dat is een feit.”

Dat erkent ook Frans Kok: “Wij werken al vijftig jaar samen met de industrie. Dat betekent dat je heel goed moet uitleggen wat daar gebeurt. Daar zijn we heel transparant over, maar ik denk dat er nog wel wat te winnen valt.”

Linkse watjes

In het onderzoek naar jeugdcriminaliteit speelt een ander mechanisme een belangrijke rol. “Linkse watjes”, zo opent Rathenau-directeur Jan Staman het debat enigszins sarcastisch als hij de gespannen voet waarop het veld en de wetenschap op dit punt soms staan illustreert. Leidt de wetenschappelijke kennis tot vervreemding van het publiek op dit onderwerp?

Erasmus-onderzoeker René van Swaaningen stelt dat er “ontzettend veel onderzoek naar jeugdcriminaliteit” wordt gedaan. Het probleem ligt hem in het omzetten van dat onderzoek naar praktisch beleid. Avans-lector Bas Vogelvang bepleit daarin voor what-works, waarbij methoden waarvan de werking is bewezen snel in praktijk wordt gebracht.

Beperking daartoe is, vooral in het WO, dat wetenschappers niet per definitie gericht zijn op onderzoek dat gericht is op de problematiek dicht bij huis. Van Swaaningen: “Je moet voldoende aan valorisatie doen, maar je prestige op de maatschappelijke ladder is gebaseerd op dingen die niet in Nederland spelen. We moeten daarin wel naar meer evenwicht zoeken.”

Antwoord is niet simpel

Ook Bussemaker vindt het belangrijk dat wetenschappers met het gezicht naar de samenleving staan, maar ze ziet ook hoe ingewikkeld dat is. “Wetenschap gaat altijd over vragen, maar net als van de politiek verwacht het publiek dat alles wordt opgelost. Het is een heel lastig vraagstuk hoe je individuele burgers dan toch bij dat proces betrekt. Niet elke vraag is namelijk simpel te beantwoorden.”

Bussemaker grijpt in haar terugblik op het debat terug op het recent verschenen rapport van de WRR waarin gesproken wordt over kenniscirculatie. “Het lijkt me goed als er ook tussen verschillende onderzoekers, fundamenteel en praktijkgericht, maar ook samen met de beroepsgroep kennis wordt uitgewisseld. Die verbindingen moeten we actief opzoeken. Valorisatie zit hem niet alleen in patenten en octrooien, het is ook gewoon het gesprek met elkaar aangaan. Zoals we hier nu vanavond ook doen eigenlijk.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK