Spiegelende chimpansees
In het onderzoek dat vandaag gepubliceerd werd in het open-access tijdschrift PLOS ONE bekeken Kret en haar collega’s of pupilsynchronisatie een fenomeen is dat enkel voorkomt bij de mens, of dat ook sterk verwante soort dit verschijnsel kennen. Pupilsynchronisatie helpt mensen om elkaar beter aan te voelen en te begrijpen.
Eerlijk signaal
Het aanpassen van pupilgrootte is met name interessant, omdat het in tegenstelling tot andere vormen van synchronisatie of het spiegelen van gedrag – bekend vanuit zowel de biologie als de psychologie – volledig automatisch, onbewust en oncontroleerbaar is en daardoor een ‘eerlijk’ signaal vormt.
In het onderzoek kregen mensen en chimpansees korte videofragmenten te zien van de ogen van zowel hun eigen soort als de andere soort, waarin de pupillen van de getoonde mens of chimpansee vergrootten of verkleinden. Door middel van eye-tracking bestudeerden Kret en collega’s of de pupilgrootte van de testpersonen en -chimpansees die van de getoonde ogen spiegelden.
“Wat we vonden was dat mensen hun pupillen vooral synchroniseren met mensen, en niet met chimpansees. Een omgekeerd effect werd gevonden bij chimpansees. Het effect was het sterkst mensen. Bij de chimpansees was het effect sterker bij de moeders dan bij de andere chimpansees,” vertelt Kret.
Pupillen weerspiegelen gemoed
Er is nog niet veel bekend over pupilsynchronisatie. Dat pupillen meer reflecteren dan uitsluitend veranderingen in lichtsterkte, was al bekend: iemands pupillen weerspiegelen zijn gemoedstoestand (bijvoorbeeld opgewonden, angstig of geïnteresseerd). Voor sociale dieren die in groepen leven, is dit relevante informatie. Van mensen is bekend dat zij andermans pupilsignaal oppikken en onbewust mee laten wegen in hun gedrag.
De mens heeft als enige diersoort op aarde enorm veel zichtbaar oogwit. Dit oogwit is met onze evolutie ontstaan om non-verbale communicatie, zoals het volgen van blikrichting, te vergemakkelijken. Het oogwit en de opvallend gekleurde iris trekken de aandacht naar het midden van het oog toe, naar de pupil. Chimpansees hebben geen zichtbaar oogwit zoals mensen, maar spiegelen wel gedrag (onder meer emotionele gezichtsexpressies, gapen, vocalisaties).
Met eerder onderzoek werd reeds aangetoond dat spiegelen positieve effecten heeft op de band tussen twee individuen en sterker is bij een grotere verwantschap tussen de twee individuen. Het was tot nog toe onbekend of dit ook geldt voor pupilsynchronisatie en voor interacties tussen twee verschillende diersoorten.
Invloed op gedrag
“De volgende stap is om te onderzoeken in welke mate pupilsynchronisatie invloed heeft op gedrag in het dagelijks leven en of pupilsynchronisatie praktische toepassingen heeft. Ik denk dan met name aan de klinische praktijk – voor patiënten met locked-in-syndroom, bij mensen met autisme of sociale angst, en in zorgrobots – maar ook aan het bedrijfsleven, bijvoorbeeld bij onderhandelingen en selectie” aldus Kret. De UvA-onderzoeker hoopt haar onderzoek verder uit te kunnen bouwen met de Veni-subsidie die zij onlangs van NWO ontving.
