Rebellen van de rector
In de tijd dat Jet Bussemaker net haar ministerskamer in de Hoftoren aan het inrichten was, sprak haar oud-collega in Amsterdam op 8 januari 2013 een belangwekkende Dies-rede uit. Prof. Dymph van den Boom, de rector van de UvA, was immers tot kort daarvoor met de rector van de HvA, Jet Bussemaker, lid van het bestuur van de combinatie van universiteit en hogeschool in de hoofdstad.
Wat nog niet bestaat
De rector sprak in haar rede, ‘Een beetje moeilijker graag’, over academische vorming en plaatste enige kritische kanttekeningen bij de economische visie van het nieuwe kabinet-Rutte II en de relatie van het HO tot de topsectoren. In dat betoog kwam de volgende behartigenswaardige passage voor:
“De universiteit volgt niet, maar de universiteit constitueert de toekomst en creëert de culturele condities die de hedendaagse maatschappij vormen. Academisch onderwijs dient om jonge mensen voor te bereiden op een vooruitstrevende en snel veranderende toekomst – voor activiteiten die een enorme transformatie zullen ondergaan, of die zouden moeten ondergaan. Voor activiteiten die nu nog niet bestaan, met producten die wij nu nog niet kennen, in een wereld die wij niet kunnen voorspellen.”
Een knoeiboel
Deze rol van het academisch onderwijs dwingt studenten om ‘competente rebellen’ te worden, zo onderstreepte Dymph van den Boom. “Omdat er nog te veel geaccepteerde dogma’s zijn die ter discussie gesteld moeten worden en, indien nodig, vervangen, als we het erover eens zijn dat de huidige staat van de wereld een knoeiboel is en dat op zijn minst sommige van onze foutieve denkwijzen ons daar gebracht hebben.”
De opdracht die de universiteit zich moet stellen is daarom er voor te zorgen dat studenten “in staat zijn en de wil hebben om door te vragen en verder te zoeken. Totdat zij allemaal een moment beleven waarop zij zich realiseren dat zij, ook zij, een nieuw inzicht hebben bereikt.”
Sinds deze rede van haar oud-collega is minister Bussemaker dat ideaalbeeld van de competente rebellen gaan hanteren. Het is dan niet meer dan verdiend, dat Dymph van den Boom credits krijgt voor het poneren van dat beeld en het formuleren van die pakkende term.
Wijsheid van Nowotny
Daar komt bij, dat de rector genereus aangeeft, dat haar inspirator niemand minder was dan Helga Nowotny, de president van de European Research Council. Zij had bij de opening van het nieuwe gebouw van het AUC de studenten van het university college de volgende wens en opdracht meegegeven: “If I were to formulate a wish for all of you who are beginning this year’s undergraduate studies or working towards finishing them, I would phrase it differently. I would like you to become what I call ‘competent rebels’.”
“Rebels, in the intellectual sense of the word, as there are many accepted dogmas out there that have to be questioned and, if necessary, be replaced if we agree that the current state of the world is a mess and that at least some of our faulty thinking got us there.”
“But in order to be a successful rebel, one has to have the necessary competence to overthrow the accepted dogmas. The words of the masters are not only to be distrusted and to be disavowed, but the competence must exist to build something in their place if we want to make this world a better place.”
Europa is zo als bron van wijsheid en bemoediging weer eens goed in beeld. Nederland is in het eerste half jaar van 2016 de voorzitter van het Europese overleg, dus daaraan kan deze inspiratie weer volop bijdragen. Ook daar zijn straks wel een paar van die vaardige opstandelingen nuttig te maken.
