WO studieschuld wordt afbetaalprobleem
Het CDA wil naar aanleiding van het debat over het studievoorschot in de Tweede Kamer aanvullende CPB-berekeningen over realistischer leef- en schuldensituaties dan de gemiddelden waar het kabinet mee schermde. De nieuwe cijfers laten nu een completer beeld zien van het toekomstig lot van WO en HBO-afgestudeerden. Het CPB noteert dat in deze notitie “de in beeld gebrachte effecten hebben, conform de eerdere doorrekening, betrekking op het terugbetaalpercentage van de studieschuld en het mediane inkomenseffect.”
50% hoger schuld in WO
Het CPB gaat ervanuit uit dat “een basisveronderstelling in deze notitie is dat studenten twee derde van de weggevallen studiefinanciering bijlenen via het studievoorschot. Daarnaast wordt geen rekening gehouden met eventuele veranderingen in het leengedrag van studenten naar aanleiding van een aanpassing in de terugbetaalregels.”
De conclusies van het onderzoek zijn als volgt:
“1. De verschillen tussen HBO’ers en WO’ers zijn klein. De studieschuld van WO’ers is weliswaar gemiddeld bijna 50% hoger, maar dit wordt gecompenseerd door hogere inkomens. Daardoor is per saldo sprake van ongeveer gelijke terugbetaalpercentages en gelijke mediane inkomenseffecten voor HBO’ers en WO’ers.
2. Tussen thuis- en uitwonende studenten treden wel verschillen op. De studieschuld van uitwonende studenten is gemiddeld bijna 50% hoger en dit drukt het terugbetaalpercentage met circa 5%-punt. Het mediane inkomenseffect is voor uitwonende studenten ook relatief groot.”
Markant verschil HBO-WO
Deze feiten en cijfers leiden ertoe dat naar alle waarschijnlijkheid bij WO-studenten 81% van de lening zal worden terugbetaald en bij HBO-studenten 89%. Bekijkt men met het CPB die afbtalers van de komende 35 jaar langs inkomensprofielen van de huidige economie en tijd worden de verschillen kleiner. Maar zijn de reultaten uit het verleden een garantie voor straks?
Dit nu in beeld gekomen markante verschil komt omdat HBO’ers vaker thuis wonen en daardoor minder lenen. Dit is voor de overheid een zorgelijk gegeven. De WO-student leent beduidend meer – ongeveer €26.000 – dan de HBO’er – ongeveer €18.000 – en zou dus weleens beduidend minder afbetalen, ondanks de aanname dat de WO-alumnus veel meer zou verdienen.
Het effect daarvan is politiek pikant, met name voor GroenLinks en PvdA: alumni van MBO en HBO met hun lagere en middeninkomens zouden als burgers uiteindelijk de rekening gaan ophoesten die de veel meer voorkomende, niet afbetalende academici zouden achterlaten voor de collectieve uitgaven. Premier Rutte zei het al eens tegen een bezorgde vwo’er op het Binnenhof bij de LSVb: “Dan ga je toch lekker lenen, joh?”
Perverse prikkel
De doorvragers naar de cijfers van het CPB, de Kamerleden Rog en Omtzigt (CDA) zijn blij met “de doorrekening, maar helaas gaat dit onderzoek alleen uit van gemiddelden. Maar zelfs hier blijkt uit dat de aflossing van de studieschulden afneemt van 86% naar 79%, als de studieschuld stijgt van 21.000 euro naar 28.000 euro.”
Zij houden daarom vast aan hun analyse “dat het aangaan van zeer hoge schulden loont. Uit onze onderzoeken blijkt dat er een bonus zit op het aangaan van hoge schulden op jonge leeftijd. Een rekenvoorbeeld leert dat studenten bij een gemiddelde studieduur van 5 jaar een lening kunnen aangaan van 65.000 euro. Bij een 1,5 keer modaal inkomen hoeft deze student niets meer terug te betalen dan een student met een studieschuld van 28.000 euro. De ‘restschuld’ wordt kwijt gescholden.”
Dat levert een nieuwe ‘perverse prikkel’ op, noteren zij. “Dit leenstelsel beloont het aangaan van hoge schulden, die bovendien grotendeels worden kwijt gescholden. Deze stelling lijkt ook met dit onderzoek te worden bevestigd.” Dat het CPB daarbij inderdaad hardnekkig blijft denken in gemiddelden tussen HBO en WO en uit en thuis die niet bestaan, blijkt uit deze tekst: “Het vervallen van de basisbeurs scheelt thuiswonende studenten over de gehele studieduur 4.800 euro en uitwonende studenten 13.400 euro. Als studenten dit bedrag volledig zouden lenen, zou de studieschuld voor uit- en thuiswonende studenten gemiddeld circa 9.000 euro hoger uitvallen.”
