Nederland nog niet op koers
“Vandaag, donderdag 9 april, publiceert het Rathenau Instituut de Totale investeringen in Wetenschap en INovatie (TWIN 2013-2019). De publicatie laat zien dat de overheidsbudgetten voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie de komende jaren zullen dalen. Maar stijging is nodig en mogelijk.
Ambities worden niet gehaald
We verwachten de gebruikelijke reacties op de publicatie. Wetenschappers en hun organisaties zien in de cijfers bevestigd, dat er te weinig wordt geïnvesteerd in onderzoek en roepen de overheid op meer uit te geven. De overheid merkt op dat de lage uitgaven niet aan haar liggen. Nederlandse bedrijven investeren relatief weinig en met het topsectorenbeleid verwacht de overheid dat bedrijven meer gaan investeren.
Allen hopen dat de ambitie om in 2020 2,5% van het BBP aan R&D uit te geven gehaald zal worden. Deze ambitie heeft de Nederlandse overheid uitgesproken in het kader van Europa 2020 strategie en al verschillende keren bevestigd in de Nationale Hervormingsprogramma’s. Dat zijn programma’s die de overheid naar de Europese Commissie stuurt om aan te geven hoe de voortgang is ten aanzien van het realiseren van de nationale doelen.
Is die ambitie realistisch? Ooit was het 3%, maar omdat onze economie minder op R&D en meer op andere activiteiten draait, is dat al bijgesteld naar 2,5%. Maar dan nog. Als we de TWIN-cijfers over onderzoek en ontwikkeling (ofwel R&D) combineren met gegevens van het CBS, dan kunnen we een scenario opstellen en kijken of Nederland deze ambitie haalt. Het korte antwoord is: nee, Nederland ligt niet op koers.
Eerst de cijfers. We gaan uit van een gematigde groei van het BBP met 1,25% vanaf 2017. Daarnaast gebruiken we de investeringsverhouding overheid:bedrijfsleven = 1:2. Dat betekent dat het bedrijfsleven twee keer zoveel uitgeeft als de overheid. Dat is vergelijkbaar met landen waar Nederland zich graag mee spiegelt: België, Zwitserland, Finland, Duitsland, Zweden, Denemarken. Verder gaan we er vanuit dat Nederland, net als in de afgelopen jaren, veel R&D-geld uit het buitenland weet te halen.
Ook een financiële strategie
Wat blijkt? De overheid moet in 2020 binnen Nederland ongeveer 0,7 miljard euro per jaar meer besteden bovenop de 4,5 miljard die het nu uitgeeft. Het bedrijfsleven moet maar liefst 4,2 miljard extra investeren bovenop de huidige 6 miljard. Als het BBP sterker stijgt dan 1,25% dan moeten overheid en bedrijfsleven nog meer investeren.
De verlaagde ambitie van 2,5% voor R&D in 2020 lijken we als Nederland niet te halen. Tenminste niet als de Nederlandse overheid én het Nederlandse bedrijfsleven doorgaan met wat ze deden en voornemens zijn te doen. Als de overheid haar eigen doelen wil halen, dan is het nodig om naast deze beleidsmatige strategie van de nationale hervormingsprogramma’s ook een financiële strategie te voeren.
De 700 miljoen extra voor de overheid is haalbaar. Allereerst zouden de ministeries gezamenlijk kunnen optrekken en een financiële route uitstippelen. Tot nu toe is het vooral ‘ieder voor zich’. Waar het Ministerie van OCW manhaftig het onderzoeksbudget op peil te houdt en soms zelfs wat verruimt, blijven andere ministeries korten op R&D-uitgaven. Ondanks dat het kabinet steeds uitspreekt dat deze uitgaven essentieel zijn voor ons welzijn en welvaart op de lange termijn. Met name op terreinen als innovatie, infrastructuur en milieu, volksgezondheid, en veiligheid zouden ministeries weer kunnen investeren in R&D in plaats van bezuinigen.
Huidig beleid is niet genoeg
Moeilijker wordt het om de bedrijfs-R&D op normaal peil te krijgen. Sinds een aantal jaren is het beleid van het kabinet erop gericht om meer private R&D-investeringen uit te lokken: minder specifieke subsidies, meer fiscale faciliteiten en meer publiek-private samenwerking.
Maar dat beleid is niet genoeg. Uit onderzoek dat het Rathenau Instituut binnenkort publiceert, blijkt dat we als we kijken naar de bedrijfs-R&D in Nederland de huidige research wel te behouden is, maar nauwelijks groeit. Voor de development is Nederland één van de vele vestigingsplaatsen op de Europese markt en groei zal moeten komen van nieuwe start-ups en van het aantrekken van buitenlandse development. Daar is een actievere strategie voor nodig dan het huidige generieke beleid.”
Jan van Steen en Jasper van Deuten zijn beiden onderzoekers wetenschapsbeleid bij het Rathenau Instituut
