Selecteren leraren niet zo simpel
In de Lerarenagenda 2013-2020 staat beschreven dat lerarenopleidingen willen onderzoeken of het mogelijk is om op geschiktheid van een student voor het beroep leraar voor aanvang van de opleiding is vast te stellen. Daarom heeft Bussemaker laten onderzoeken of er vaardigheden zijn aan te wijzen die noodzakelijk zijn om het beroep goed uit te kunnen oefenen en die tijdens de opleiding onvoldoende kunnen worden aangeleerd.
De minister heeft de HvA en de Universiteit Leiden een veldonderzoek en literatuuronderzoek laten uitvoeren. Uit de veldraadpleging wordt duidelijk dat “bij de meeste tweedegraads lerarenopleidingen de behoefte bestaat om aankomende studenten op vakinhoudelijke kwaliteiten te selecteren. Duidelijke consensus over het daarbij te hanteren minimumniveau ontbreekt echter.”
Maar hoe dan?
De onderzoekers met onder meer Lector van Jaar 2013, Marco Snoek bevelen aan om “terughoudend te zijn met het invoeren van nieuwe vooropleidingseisen en eerst zicht te krijgen op het effect van reeds ingezette maatregelen om een betere match tussen student en opleiding te realiseren.”
Het veldonderzoek laat daarnaast zien dat er “brede overeenstemming heerst over sleutelelementen die bepalen of iemand een goede leraar kan worden. De sleutelelementen die worden genoemd zijn: kennis- en denkniveau, motivatie, professionele houding, persoonlijke eigenschappen en beroeps gerelateerde vaardigheden.”
Alleen over hoe die vaardigheden getoetst moeten worden blijft onduidelijkheid bestaan. “Er bestaat echter geen overeenstemming over de vraag of deze sleutelelementen voorafgaand aan de opleiding goed meetbaar zijn en of deze sleutelelementen ‘aan te leren’ zijn of niet. Bewaakt moet worden dat studenten niet onterecht van een opleiding worden uitgesloten omdat men een vaardigheid nog niet beheerst, die zich gedurende de opleiding kan ontwikkelen.”
Voorspellende factor voor succes
Uit het literatuuronderzoek komt ook een niet eenduidig antwoord naar voren, zo schrijven de onderzoekers. “Uit het literatuuronderzoek is gebleken dat er nog weinig wetenschappelijke handvatten zijn voor het ontwerpen van goede selectieprocedures die een voorspellende waarde hebben ten aanzien van studiesucces en ten aanzien van de kwaliteit van het handelen in de beroepspraktijk.”
Het literatuuronderzoek laat wel zien dat “het gemiddelde cijfer van studenten bij vooropleidingen een sterke positieve correlatie heeft met succes in de lerarenopleiding. Daarbij gaat het met name om de academische component van de opleiding. De bestudeerde publicaties geven weinig uitsluitsel over motivatie als expliciete voorspellende factor voor succes in de studie of het beroep, en daarmee voor het belang van motivatie als criterium voor selectie. Ten aanzien van persoonlijkheidseigenschappen zijn er feitelijk geen studies die de voorspellende waarde hiervan als zodanig hebben meegenomen of aangetoond.”
Minister Bussemaker is naar aanleiding van deze onderzoeken nog terughoudend in de vorming van nieuw beleid. “De onderzoeken hebben waardevolle resultaten opgeleverd, maar leiden nog niet tot eensluidende conclusies. Zo blijkt dat er verschillend gedacht wordt over de wenselijkheid om te selecteren op geschiktheid voor het toekomstige beroep voorafgaand aan de lerarenopleiding.”
Daarom heeft de minister in samenspraak met de onderzoekers besloten om één onderzoek op te starten waarbij drie verschillende initiatieven gevolgd worden. Zo worden er drie pabo’s gevolgd die met een uitgebreide intake en dringende advisering werken. Vier tweedegraads lerarenopleidingen Engels met een beperkt aantal beschikbare plaatsen werken met decentrale selectie bij het hanteren van een numerus fixus. Het instrumentarium bevat een aantal stappen, waaronder een selectiedag met zowel een vakdidactische toets als een taaltoets, video opdracht, webcollege.
Het derde onderzoek behelst één universitaire lerarenopleiding geschiedenis die met ingang van het studiejaar 2015-2016 gaat selecteren op basis van geschiktheid voor het beroep. Hier worden alle kandidaten die op basis van de criteria toelaatbaar zijn uitgenodigd voor een intake. De kandidaten dienen een pitch te geven en gaan in gesprek met de intake commissie.
