De nieuwe blauwe fictie
De financieel specialist in de Tweede Kamer en econometrist analyseert hoe regelgeving ervan uit gaat, dat de samenleving moeiteloos zich aanpast aan de toepassingen van Big Data, hoewel de complexiteit daarvan niet als vanzelf helder is voor burgers en overheidsdiensten zelf. In het HO weet men bijvoorbeeld best dat DUO niet altijd soepel en volmaakt weet te functioneren. Omtzigt komt nog een andere sector tegen, waar technologie en overheidshandelen niet als bij toverslag complexe ontwikkelingen weten aan te kunnen.
Vrolijke posters
“‘De blauwe envelop verdwijnt’. U ziet het op vrolijke posters op alle stations. Het verdwijnen van de gehate blauwe envelop leidt niet tot gejuich in Nederland, maar tot luid geklaag en de instelling van het zoveelste meldpunt. Dit keer hebben de klagers volledig gelijk. De Tweede Kamer nam de wet die dit regelde op de laatste dag voor het jongste zomerreces aan. Alleen CDA, ChristenUnie en GroenLinks waren tegen. De Eerste Kamer nam de wet in oktober aan.
En nu begint staatssecretaris Wiebes, de verantwoordelijke bewindsman, voortvarend: het bericht ‘continuering toeslag’ wordt dit jaar alleen nog via de ‘elektronische berichtenbox’ verstuurd. Welke box, vraagt u? De elektronische berichtenbox.
80% van de burgers in het duister
Wij vroegen in oktober nog even hoeveel mensen die box al hebben. Het antwoord van Wiebes was: 1,8 miljoen mensen. Dat betekent dat meer dan 10 miljoen volwassenen Nederlanders hem niet geactiveerd hadden. Meer dan 80% van Nederland heeft nog geen persoonlijke berichtenbox bij de belastingdienst, laat staan dat ze daarin kijken. En toch is de nieuwe fictie: de belastingdienst stuurt u een bericht en u wordt geacht het ontvangen te hebben.
Wettelijk is dat nu een plicht van elke burger van dit land. Het is dus het probleem van de burger als hij zijn berichtenbox niet geactiveerd heeft en er niet in wil kijken. Ofwel, de regering gaat nu berichten versturen aan de bevolking, waarvan zij zeker weet dat 80% hem niet eens kan krijgen, maar wettelijk mag het en dus gaan we het zo doen. Eens kijken wat een grote campagne hier nog aan gaat veranderen.
Niet alleen ouderen
Het gaat hier niet om een probleem van ouderen, maar om de overgrote meerderheid van Nederland op dit moment. Nu wil de regering echter zo spoedig mogelijk alles digitaliseren. Een mooi streven, maar als het te snel gebeurt en als je de oude systemen (papier) snel weg gooit, heb je dan wel echt een probleem.
Ondanks deze feiten schreef de staatssecretaris opgewekt aan de Tweede Kamer: “Het is de verantwoordelijkheid van de belastingplichtige om kennis te nemen van het bericht, net zoals de belastingplichtige ook regelmatig zijn fysieke brievenbus dient te controleren….. Het risico dat burgers niet tijdig kennisnemen van een bericht neemt naar mijn mening bij verzending op elektronische wijze eerder af dan toe.”
Al bij de wetsbehandeling was dit volstrekt duidelijk en de coalitie verwierp de enige twee wijzigingsvoorstellen op de wet: een overgangsperiode van 3 jaar met zowel papier als de berichtenbox en de mogelijkheid om een email te ontvangen bij elke nieuwe brief in de box. Die brief zou dan niet eerder geldig zijn dan de ontvangst van de mail.
Dat bleek niet het enige dat lastig was. Het kostte nog veel moeite de regering ervan te overtuigen om berichten en brieven in de box tenminste net zo lang te bewaren als de regering nog een naheffing kan opleggen. Dat wilde men eerst niet, zodat de burger feitelijk gedwongen werd om al de berichten in haar en zijn box alsnog te downloaden of uit te printen.
Onveilige overheden
Maar dit is nog niet alles in de wereld van Big Data, technologie en overheden. Het blijkt dat de berichtenbox nog steeds beveiligd is met DigiD. Daar zitten haken en ogen aan vast. In 2011 kon DigiD een aantal dagen niet gebruikt worden na de Diginotar hack. De situatie was zeer serieus: in het rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid over Diginotar in 2012 bleek dat de douane haar werk niet meer kon doen en dat de goederenstroom in handelsland Nederland bijna was stilgelegd.
Die conclusies hebben weinig aandacht gekregen. In 2013 concludeerde de Algemene Rekenkamer dat DigiD onveilig is omdat niet iedereen binnen de overheid daar veilig mee omgaat. De problemen met DigiD zijn nog steeds niet helemaal opgelost en de verantwoordelijke diensten werken al jaren aan een opvolger.
Het spreekt vanzelf dat DigiD op deze manier een zeer zwakke plek in het systeem is. Nu gaat de overheid het back up systeem daarvan weghalen. Want dat is het papier van die blauwe envelop feitelijk nog steeds. Die ingreep kan bij een volgende hack in DigiD een enorm probleem geven voor de continuïteit van processen bij de belastingdienst, zoals inning, uitbetaling en controle.
Voorstemmers schrikken wakker
In de Tweede Kamer gaat men zoiets natuurlijk snel aan de orde stellen. Na het meldpunt van de ouderenbonden komen nu de SP met Kamervragen en 50plus met tweets in actie. Zij willen weten of er voor ouderen niet nu snel een oplossing kan komen. En dit net nadat zulke partijen hadden gestemd voor een wet die geen overgangsperiode of back-up bevat.
Het is daarom interessant te zien of voorzitter Van Miltenburg Kamervragen hierover toestaat. Of moeten we in deze tijden van Big Data revolutie wachten op de volgende grote storing van DigiD, het volgende door de verantwoordelijken blijkbaar niet gelezen rapport van de Algemene Rekenkamer of de Nationale Ombudsman die de belastingdienst snoeihard op de vingers gaat tikken. Want hoe kun je als overheid in situaties als deze een burger boetes opleggen als je zeker weet dat hij het originele bericht niet kon ontvangen? ‘Een burger’? Ik bedoel natuurlijk miljoenen burgers.”
?
