Kennisclusters krijgen steeds meer kracht
Voor de ‘roadmap’ voor investeringen in grootschalige R&D infrastructuren heeft de ESFRI, het forum voor researchplannen, strategie een lange termijn verkenning gedaan van het Europese kennislandschap. Bij de presentatie van die roadmap werden enkele van de centrale conclusies daaruit gepresenteerd. ESFRI-voorman John Womersly onderstreepte daarbij allereerst, dat wetenschapsontwikkeling meer en meer ‘e-infrastructuur’ ontwikkeling inhoudt.
Elk in de gouden driehoek
Dit raakt elk van de drie partners in de gouden driehoek van de triple helix. “Data-intensive science is transforming the way that research industry and government operate and data analysis and modelling is key emerging skill”, noteert de roadmap in dat verband. Het is van groot belang dat hoger onderwijs en beroepsonderwijs hier op in spelen, zodat de relevante kennis en vaardigheden hiervoor in de beroepsbevolking aanwezig zullen zijn.
De landschapsanalyse laat tevens zien dat de R&D-infrastructuren in Europa bijdragen aan het ontstaan van sterke kennisclusters, waarin onderzoek, opleidingen, bedrijven en kennisintensieve instellingen elkaar opzoeken en vinden. Opvallend is daarbij dat zulke clusters hun monodisciplinaire karakter, in hightech of chemie bijvoorbeeld, zien veranderen. Zij worden duidelijk interdisciplinair van aard, mede aangewakkerd door de digitalisering en data-toepassing en –deling die zulke kenniscentra zijn gaan kenmerken.
Complex en global
De economische impact van deze ontwikkeling is groot. De roadmap laat zien, dat een instituut als CERN op vele manieren economische effecten heeft op zijn omgeving. De investeringen in de apparatuur en aanleg van de infrastructuur om zo’n onderzoeksinstituut tot ontwikkeling te brengen, werken sterk door in de bedrijven en organisaties in en rond het kenniscluster. “Elke euro investering schept er drie extra in bedrijven,” zo blijkt het geval te zijn bij CERN. Ook trekken zulke instituten en hun clusters veel hoogopgeleide mensen en netwerken aan, die de omgeving economisch sterke impulsen geven.
Deze ontwikkeling krijgt nog meer effect doordat de grote wereldvraagstukken met meer nationaal of regionaal en evenmin monodisciplinair van aard zijn. De kennis voor de aanpak daarvan is ‘global’ en vereist zeer complexe systemen en combinaties van R&D. De kennisclusters in Europa en de nieuwe research- en infrastructuren zullen daar nog sterker zich op gaan richten, blijkt uit de ‘landscape analysis’.
Op verschillende terreinen zijn de ontwikkelingen daarom reeds nu in hoog tempo aan het versnellen. Zo was de biomedische sector tien jaar geleden nog beperkt, maar is door de gelijktijdige ontwikkelingen in het veld van DNA-analyses en big data toepassingen zeer sterk gaan groeien. Dat geldt ook voor de agrofood sector. Was deze lange tijd traditioneel van aard, is deze inmiddels in hoog tempo interdisciplinair geworden. De verbindingen met voedselveiligheid, gezondheid, vragen en biodiversiteit jagen dit nog verder aan.
