Radicalisering in school tegengaan
Momenteel is er veel bezorgdheid over radicalisering van jongeren en niet in de laatste plaats omdat radicale jongeren geweld in onze samenleving niet schuwen. Radicalisering is echter een breed begrip: jongeren kunnen extreme denkbeelden ontwikkelen richting geloof, maar ook richting misdaad, rechts-radicale of links-radicale denkbeelden. De oorzaken van radicalisering liggen vaak in een onderliggend gevoel bij jongeren van achterstelling, onheuse bejegening en boosheid.
Niet alleen gebrek aan kansen
Op 14 locaties van twee grote Amsterdamse schoolgemeenschappen voor voortgezet speciaal onderwijs is door het Expertisecentrum Jeugd van Hogeschool Leiden en de Universiteit van Amsterdam in maart 2015 onderzocht in hoeverre het klimaat in de klas samenhing met gevoelens van afwijzing door de maatschappij, crimineel gedrag en probleemgedrag als ongehoorzaamheid en agressiviteit. Jongeren in het VSO zijn vaak argwanend naar instanties, zowel de politie als naar hulpverleners om hen heen, omdat zij denken dat ze ‘hen moeten hebben’ en ‘toch niet echt willen helpen’.
Het gaat daarbij niet altijd om gebrek aan kansen, maar ook om het zichzelf uitsluiten van de maatschappij en het ontkennen van de rechtsstaat. Jongeren met een licht verstandelijke beperking hebben door sociaal-emotionele en intellectuele problemen een grotere kans om niet mee te kunnen in de huidige maatschappij, waardoor zij hun identiteit sterker ontlenen aan groepen waartoe zij willen behoren. Zij zullen in hogere mate (radicale) ideeën en (criminele) cognities van rolmodellen overnemen.
Responsieve en ondersteunende houding
Op basis van de resultaten kan worden gesteld dat een responsieve en ondersteunende houding van de docent leidt tot een significante afname van de ervaren afwijzing van de maatschappij en criminele cognities. Het gevoel afgewezen te worden door de samenleving kan voor een gedeelte worden gecompenseerd door een responsieve opvoeding die het zelfvertrouwen van kinderen vergroot. Deze responsieve opvoeding geeft kinderen en risicojongeren het idee dat ze ‘gezien worden, erbij mogen horen en ertoe doen’. Een positieve relatie met de docent leidt tot minder gevoelens van afwijzing van de maatschappij en kan de jongeren daarbij een positiever toekomstperspectief bieden zonder radicalisering.
Deze resultaten sluiten aan bij het rapport ‘Twee werelden, twee werkelijkheden, hoe ga je daar als docent mee om?’ dat minister Bussemaker januari 2016 publiceerde. Europees onderzoek moet aantonen hoe radicalisering van jeugd kan worden voorkomen door een positief leerklimaat op middelbare scholen te creëren, breder dan alleen het VSO. Hogeschool Leiden gaat daartoe samen aan de slag met de Universiteit van Gent en de ESADA Business School (Barcelona).
Met Europese ondersteuning voor gezamenlijk onderzoek naar het voorkomen van radicalisering van jeugd in het middelbaar beroepsonderwijs willen zij dit nader uitwerken. De bedoeling is dat de onderwijsinstellingen door het uitwisselen van ‘good practices’ een totaalpakket kunnen presenteren waarmee (toekomstige) docenten/hulpverleners hun werk in de klas of op straat zo goed mogelijk kunnen uitoefenen. Barcelona kijkt daarbij vooral naar ervaringen rond conflicthantering en Leiden naar het thema van het leerklimaat.
