Wilhelmus door computer ontsleuteld
Het Wilhelmus wordt ook wel het oudste volkslied ter wereld genoemd, maar we weten niet wie het schreef, vertellen de UU en Universiteit antwerpen.. Met nieuwe computertechnieken zijn onderzoekers uit Antwerpen, Amsterdam en Utrecht een mogelijke auteur op het spoor gekomen. Het is Petrus Datheen, een zestiende-eeuwse dichter waar eeuwenlang niemand meer aan dacht.
Hij is in de vaderlandse geschiedenis vooral bekend geworden als een van de hoofdpersonen uit het psalmoproer, dat door Maarten ’t Hart al eens kleurrijk werd beschreven. Het waren Datheens slecht-berijmde psalmen die de gereformeerde kerk toen door betere wilde vervangen. Heeft deze Datheen goede kaarten om het auteurschap van de nationale hymne van Nederland te claimen?
Niet de spin doctor dus?
Het Wilhelmus werd geschreven aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog toen de Lage Landen in opstand kwamen tegen de repressiepolitiek van de Spaanse koning en zijn ‘IJzeren’ hertog Alva. In de daaropvolgende jaren zou Willem ‘de Zwijger’ van Oranje langzaam uitgroeien tot een iconische verzetsheld in de strijd tegen Spanje. Hij is de man die in de nationale hymne wordt bezongen.
Het Wilhelmus is overgeleverd in verschillende geuzenliedboeken maar het blijft in alle drukken anoniem: het verbaast daarom niet dat er in de afgelopen eeuwen druk is gespeculeerd over de identiteit van de dichter. Traditioneel wordt de tekst toegeschreven aan Marnix van Sint-Aldegonde, een Zuid-Nederlandse edelman die vanaf de jaren 1570 optreedt als de ‘spin doctor’ van het Huis van Oranje-Nassau.
Wetenschappers zijn altijd aan die attributie blijven twijfelen. En nu komt met andere bewijsvoering, met computeranalyses verkregen, een heel andere mogelijke kandidaat uit de bus: Petrus Datheen.
Een team van Vlaamse en Nederlandse onderzoekers (Meertens Instituut, Universiteit Utrecht en Universiteit Antwerpen) is het Wilhelmus in de afgelopen weken met computationele technieken te lijf gegaan. Mike Kestemont (Universiteit Antwerpen) spreekt van een doorbraak in het Wilhelmus-onderzoek: “Het ultieme bewijs voor het auteurschap zullen we wellicht nooit vinden, maar het heeft er alles van dat we met dit nieuwe onderzoeksspoor de dichter van het Wilhelmus dicht op de hielen zitten.”
Traditioneel keken onderzoekers ook al wel naar woordpatronen en taalgebruik dat bepaalde auteurs eigen was, maar met computationele technieken kijken we naar andere woordpatronen – namelijk naar de spreiding van woorden die iedereen onbewust gebruikt (lidwoorden, voegwoorden etc.).
