De inzet bij de onderhandelingen
De VVD is met afstand de grootste partij geworden met 33 zetels, gevolgd door de PVV met 20 zetels en daarna op een gedeelde derde plek het CDA en D66 met beide 19 zetels. Het formeren is daarmee geen gemakkelijke opgave geworden. De grote vraag is of het sterk gegroeide GroenLinks, alhoewel niet zoveel als van tevoren werd verwacht, dit centrumrechtse kabinet (VVD, CDA en D66) een meerderheid geven?
Of wordt het toch de ChristenUnie die deze drie partijen aan 76 zetels in de Tweede Kamer helpt en aan een meerderheid in de Eerste Kamer? Dat de SP zal toetreden tot dit gezelschap, is niet waarschijnlijk want dan zou de SP haar verkiezingsbelofte breken om niet met de VVD in een kabinet te gaan zitten.
Het leenstelsel
Het valt niet te verwachten dat de grootste stelselwijziging in de studiefinanciering sinds de jaren tachtig nu eenvoudig teruggedraaid wordt. De tegenstanders SP, ChristenUnie en CDA hebben samen niet voldoende zetels om serieus een alternatief te kunnen bieden voor het leenstelsel. Toch is het niet geheel ondenkbaar GroenLinks is intern sterk verdeeld over het leenstelsel, dus wie weet dat er toch nog mogelijkheden tot schuiven zijn.
Wat meer in de lijn der verwachting ligt is dat de nadelige effecten van het leenstelsel gecorrigeerd zullen worden. Zeker als in april uit de jaarlijkse monitor over de effecten van het leenstelsel blijkt dat zwakke groepen blijven afhaken in het hoger onderwijs.
Als er aanpassingen komen in het leenstelsel dan wordt dat naar alle verwachting betaald uit de OV-Kaart. De VVD wil er al langer van het reisproduct af. Pieter Duisenberg fantaseerde een paar jaar geleden nog over hoeveel geld dat wel niet zou kunnen opleveren als dit geld geïnvesteerd zou kunnen worden in onderwijs in plaats van in de bedrijfsvoering van de NS.
Ook het CDA is geen voorstander van de ov-kaart. Hoewel de eigen achterban de partij nipt wist te corrigeren op dit punt bij het verkiezingscongres in december. D66 wil deze kaart nu zelfs uitbreiden, maar ook D66 leider Alexander Pechtold hield een paar jaar geleden studenten voor hoeveel je wel niet zou kunnen investeren in onderwijskwaliteit als je deze kaart zou afschaffen.
De 1 miljard voor kennis
Wat gaat er met de €1 miljard gebeuren waar de Kenniscoalitie van bedrijfsleven en kennissector al maanden op aast. Geen enkele partij heeft het miljard zoals dat voorgesteld werd door de kenniscoalitie (500 miljoen voor fundamentele wetenschap en 500 voor de Wetenschapsagenda) opgenomen in haar verkiezingsprogramma. D66 wil wel een extra miljard investeren in innovatie maar doet dat deels door middel van innovatietoeslagen voor bedrijven.
De lerarenopleidingen
Het lerarentekort blijft een nijpend probleem en de vraag is wat er op dit punt gaat gebeuren. De VVD is voor meer academici voor de klas dat zou kunnen betekenen dat de universitaire pabo waar de Radboud Universiteit mee wil starten verder uitgerold gaat worden. Het lijkt erop dat D66 en GL ook geen fundamentele bezwaren hebben tegen dergelijke opleidingen.
Mocht de ChristenUnie onderdeel worden van de coalitie dan kan dat een mooie opsteker zijn voor de hbo-lerarenopleidingen, want die willen juist dat het hbo in de lead is wat betreft het aanbieden van lerarenopleidingen. De CU heeft namelijk minder vertrouwen in de universitaire lerarenopleidingen.
Onderwijs naar EZ
Nu de VVD de grootste partij blijft, en verreweg de grootste coalitiepartner zou zijn, is het niet geheel ondenkbaar dat er in de ministeries geschoven gaat worden. In de top van het ministerie OCW wordt op dit punt al langere tijd argwanend naar de VVD en Economische Zaken gekeken.
Onder het Kabinet Rutte-II lijkt na veel weerstand het groen onderwijs overgeheveld te worden EZ naar OCW. Op OCW vreest men dat EZ daar nu iets voor terug wil. De VVD wil van het hoger onderwijs een topsector en exportproduct maken, dit naar Canadees voorbeeld. Daarmee moeten meer internationale studenten geworven worden om op die manier als Nederland aantrekkelijk te blijven als kennisland. Het is niet ondenkbaar dat de internationalisering van het hoger onderwijs van Nederland in een volgend kabinet ondergebracht wordt bij Economische Zaken.
Prestatiebekostiging
Tot slot, het hete hangijzer van de afgelopen jaren in de discussie in het hoger onderwijs: de prestatiebekostiging. Volgende week maandag verschijnt het rapport van Commissie van der Donk die met een advies komt hoe in de toekomst deze kwaliteitsafspraken vorm moeten krijgen.
De vraag is of de VSNU en de VH hun zin krijgen en er alleen nog maar horizontale verantwoording is van afspraken. Dus niet meer met het ministerie maar alleen met de eigen stakeholders. De waarde van het rapport zou dan niet aan kracht winnen voor een volgend kabinet, want de VVD is altijd een warm voorstander geweest van prestatiebekostiging tussen OCW en individuele instellingen.
