Kamer wil een onafhankelijkere ombudsfunctie op de universiteit
Afgelopen weekend pakte het NRC Handelsblad groot uit met een artikel over seksuele intimidatie door een hoogleraar van de Universiteit Leiden. Dit leidde, zoals wel vaker, tot veel ophef op social media. Zo had Carel Stolker, die deze week afzwaaide als rector van de Leidse universiteit, geen goed woord over voor de dienstdoende journalisten. In zijn ogen werd het bespreekbaar maken van sociale veiligheid op de universiteit door hun handelen alleen maar bemoeilijkt.
Systeem sociale veiligheid moet onafhankelijk worden
Ook op de Universiteit van Amsterdam is er de afgelopen jaren een reeks aan #MeToo-schandalen geweest waarbij studenten seksueel geïntimideerd werden door wetenschappers van de universiteit. Inmiddels eisen studenten een volledige onafhankelijkheid van het systeem van sociale veiligheid; zij vinden dat het College van Bestuur van de UvA deze onveilige situatie nu laat voortbestaan.
In de Kamer is er al lang een debat over de sociale veiligheid op universiteiten. Zo dringt de PvdA er al jaren op aan om een landelijke ombudsfunctie in het leven te roepen. Daar moeten studenten en medewerkers terecht kunnen als zij te maken krijgen met onveiligheid tijdens hun studie of in de samenwerking met collega’s.
Minister vindt een landelijke ombudsfunctie niet nodig
De minister van OCW vindt een landelijke ombudsfunctie echter niet nodig. Ze verwijst daarbij naar de Nationale Ombudsman, waar medewerkers en studenten van universiteiten terecht kunnen als ze op de eigen instelling onvoldoende geholpen worden.
Wel is er, op verzoek van de minister, op vier universiteiten een pilot met een ombudsfunctie gestart. Deze pilot diende om uitgangspunten te formuleren voor een landelijk kader, wat dminister vlak voor kerst naar de Kamer stuurde. Daarbij meldde, dat de ombudsfunctie ondergebracht moet worden binnen de formele structuur van universiteiten, en dat ombudspersonen directe adviezen aan het College van Bestuur moeten uitbrengen. Ook wordt de onafhankelijke gezaghebbende positie van de ombudsfunctie formeel vastgelegd. Wel krijgt iedere universiteit de vrijheid om te bepalen of de ombudsfunctie ook toegankelijk is voor studenten.
Een deel van de Kamer vindt deze uitgangspunten te vrijblijvend, blijkt uit een schriftelijke behandeling van dit voorstel. Zo vraagt D66 of de voorgestelde structuur de onafhankelijkheid van de ombudsfuncties wel voldoende waarborgt. “Komt de onafhankelijkheid in het geding als deze functionaris verantwoording dient af te leggen aan het CvB? D66 vraagt of deze functie niet los zou moeten staan van de bestuursstructuur. Kan de verantwoording bijvoorbeeld ook worden afgelegd bij een koepel van ombudsfunctionarissen, zoals al bestaat in het hoger onderwijs bij de Vereniging Ombudsmannen in het Hoger Onderwijs (VOHO)?”
De functie moet in de wet worden opgenomen
D66 vraagt daarnaast of het niet verstandiger zou zijn om de taken en bevoegdheden van ombudspersonen wettelijk vast te leggen. “Zo is het helder welke taken en bevoegdheden de ombudsfunctionaris tenminste heeft, en kan de onafhankelijke positie beter worden geborgd.” D66 vraagt de minister ook te reflecteren op de voor- en nadelen van het opnemen van de ombudsfunctie in de Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek.
Wat GroenLinks betreft moet er nog veel meer gebeuren om de sociale veiligheid op universiteiten te verbeteren. De bestaande structuur op universiteiten is namelijk al erg hiërarchisch, en een ombudsfunctie daar binnen plaatsen zou een toevoeging kunnen zijn aan een structuur die al tekortschiet in het waarborgen van de sociale veiligheid. Daarnaast wilde Groenlinks van de minister weten of een CvB het advies van de ombudsfunctionairis ook naast zich neer kan leggen, en of zij die vrijheid wenselijk vindt.
Waarom mogen universiteiten zelf kiezen voor studenten
Vanuit de PvdA, de SP en de ChristenUnie werd de minister gevraagd waarom er in het kader voor gekozen is om universiteiten zelf te laten kiezen of ze de ombudsfunctie toegankelijk maken voor studenten. De PvdA vreest dat het tot veel onduidelijkheid zal leiden wanneer de ombudsfunctie op de ene universiteit wel openstaat voor studenten en op den andere niet – bijvoorbeeld omdat sommige universiteiten ook promovendi als studenten zien.
Bovendien wees de PvdA de minister er nogmaals op dat het in hun ogen verstandiger zou zijn om een landelijk klachtensysteem op te zetten. Daarmee zouden instelling-overstijgende patronen sneller zichtbaar kunnen worden.
De ChristenUnie sloot zich hierbij aan. Daarnaast vrezen zij dat de ombudsfunctie vooral als schaamlap wordt gebruikt. “Heeft de minister overwogen om een landelijk loket in te stellen, in plaats van een landelijk kader? Als op universiteiten dermate veel verschillende structurele problemen spelen, is het dan realistisch om te verwachten dat één persoon een grote rol kan spelen in het oplossen van deze problemen? Of loopt de minister met de invoering van een ombudsfunctionaris juist het risico dat universiteiten niet meer kritisch kijken naar hun eigen handelen?”, zo vraagt de ChristenUnie aan de minister.
