VU-collega over Nobel-winnaar: ‘Geniaal en aardig’

Daarbij gaat het om zeer nauwkeurige spectroscopie aan atomen en moleculen om fundamentele theorieën te kunnen testen.

VU-onderzoeker Kjeld Eikema heeft tot 2000 samengewerkt met de kersverse Nobelprijswinnaar Theodor Hänsch, de directeur van het Max-Planck-Institut für Quantenoptik in München. Eikema werkt op dit moment aan de verdere ontwikkeling en toepassing van de bekroonde frequentiekamtechniek die werd ontwikkeld in de periode dat hij post-doc was in de groep van Hänsch. Daarbij gaat het om zeer nauwkeurige spectroscopie aan atomen en moleculen om fundamentele theorieën te kunnen testen. Eikema vertelt ScienceGuide daarover: “Het was buitengewoon inspirerend om daar met Hänsch te werken. Niet alleen is hij geniaal en bijzonder creatief, maar ook gewoon een heel aardig mens. Kwam ik met een vraagstuk bij hem langs, dan ging hij er echt voor zitten en keek even peinzend rond . Dan had hij plotseling een reeks van wel vijf of zes oplossingen, lang niet allemaal raak, maar dat kon hem niets schelen. Er zaten er wel altijd één of twee tussen waarvan ik dan dacht: ‘verrek… hoe komt hij er op, dat is geweldig!’ Dat is wel wat ik het meest van hem geleerd heb: hij laat zijn gedachten op de dingen los, zonder schroom om het mis te hebben. Dan is Hänsch ook heel associatief, durft hij allerlei ongedachte verbanden te leggen, vaak met dingen die hij uit zijn vele reizen en congressen meeneemt aan ideeën. Hij zuigt de dingen op en combineert ze tot iets nieuws.”

Eikema deed in München mee met de discussies over de frequentiekam en merkte daarbij op dat Hänsch daarin zijn creatieve aanpak nuttig maakte. “Hij viste uit hoe je lichtpulsen met heel veel kleuren tegelijk kon maken door een speciaal soort glasvezel te gebruiken met luchtgaatjes erin. Hoewel anderen dachten dat het niet zou werken, dacht Theodor Hänsch toch dat het misschien precies het juiste kleurenpatroon zou opleveren voor gebruik bij een zogenaamde frequentiekamlaser. En ja hoor, na uitproberen werkte het veel beter dan ooit verwacht!.”

Dit inspireerde Kjeld Eikema om aan het Laser Centrum van de VU zijn werk op dit terrein voort te zetten en ook “een idee dat je hebt uit te proberen, ook als iedereen eerst zou denken dat het niks is. Het werkt vaak veel beter dan je denkt!” Het onderzoekswerk aan de frequentiekammen -waarmee o.a. op minstens 15 cijfers nauwkeurig de frequentie van licht bepaald van worden- is niet alleen van zeer fundamentele betekenis, het biedt ook belangrijke innovatieve toepassingsmogelijkheden. Eikema licht dit als volgt toe: “Het zó uiterst precies meten van licht maakt bijvoorbeeld nieuwe atoomklokken mogelijk, die vele malen nauwkeuriger zijn dan wat nu al kan. Dat is van groot belang voor technieken als de GPS en die in satellieten die metingen moeten doen vanuit de ruimte.”

De band met de collega’s in München is nog steeds groot. Eikema heeft heel recent nog een verhaal voor hen gehouden en toen was al iets voelbaar van wat komen ging. “Er was bij onze bijeenkomst ineens een camerateam van de Bayerische Rundfunk dus je merkte dat het gerucht van de Nobelprijs voor Hänsch de kop op stak. Ik gun het hem heel erg, want hij is geniaal en vriendelijk tegelijk.”