Hoge emigratiecijfers geen reden tot zorg

Nieuws | de redactie

8 juni 2006 |

Nederland heeft het grootste vertrekoverschot van Europa: het afgelopen jaar vertrokken 27.000 meer mensen dan er binnenkwamen. In de media is het beeld ontstaan dat dit veroorzaakt wordt door het vertrek van Nederlanders naar België en Duitsland en de groei van het aantal ouderen dat emigreert. Volgens Fanny Janssen, demograaf aan de Rijksuniversiteit Groningen, is dit te eenzijdig. Nederland loopt leeg, dat is het beeld dat de krantenkoppen opriepen na het verschijnen van nieuwe gegevens over migratie over het eerste kwartaal van 2006. Want het negatieve migratiesaldo van Nederland groeit. In 2005 verlieten maar liefst 121.000 mensen het land, terwijl dat er in 2000 nog maar 80.000 waren. Ook dit jaar hield de stijging van het aantal emigranten aan: in het eerste kwartaal van 2006 vertrokken 29.000 mensen, 5000 meer dan in het eerste kwartaal vorig jaar. Met deze cijfers kent Nederland het grootste vertrekoverschot in Europa. Wat is er aan de hand?

Eenzijdig beeld
Volgens de Nederlandse definitie is er sprake van emigratie als de verwachte verblijfsduur in het jaar na het vertrek minstens acht maanden bedraagt. Dit is in toenemende mate het geval. Gold Nederland vanaf de jaren zestig als een echt immigratieland, sinds 2004 zijn we een emigratieland. In de media was vooral aandacht voor het vertrek van Nederlanders naar België en Duitsland en de groei van het aantal ouderen dat emigreert. Volgens Janssen is het belangrijk om goed naar de cijfers te kijken. Zo is van de emigranten in het eerste kwartaal van 2006 een groot aantal allochtoon: 55%. Deze groep vertrok voor het merendeel naar hun land van herkomst. Maar ook de groep van in Nederland geboren emigranten (45% van het totaal), bestaat voor een deel uit tweedegeneratie allochtonen die teruggaan naar hun moederland. Het overige deel van de emigranten bestaat uit autochtone Nederlanders. Zij vertrekken overwegend naar landen binnen Europa. Het is een groep die groeit, maar het beeld dat in de media is ontstaan is dat grote aantallen autochtone Nederlanders om financiële redenen vertrekken naar buurlanden België en Duitsland. Dat is overdreven, zegt Janssen.

Snel terug Op dit moment vertrekken 9000 tot 10.000 mensen per jaar naar Duitsland en België. Dat lijkt erg veel. Maar Janssen, geboren en getogen in een Limburgse gemeente vlakbij de Belgische grens, relativeert: ‘In sommige Belgische grensgemeenten heb je straten die bijna helemaal bewoond zijn door Nederlanders. Maar veel van die Nederlanders, die officieel zijn geëmigreerd, doen hun boodschappen nog in Nederland, zijn actief in het verenigings­leven in Nederland en blijven werken in Nederland. Veel mensen beseffen niet eens dat ze emigrant zijn.’ Het is volgens Janssen ook belangrijk om onderscheid te maken tussen tijdelijke en permanente migratie. ‘In een eerder onderzoek van Nicolaas en Sprangers van het CBS is gekeken naar de emigratie van in Nederland geborenen in de periode van 1995 tot 2003. Van het emigratiecohort 1995 was de helft al binnen acht jaar terug.’ Van de emigranten naar Duitsland kwam in die periode ongeveer 60% terug, uit België 45%.’ Het heeft een logische verklaring: de meeste Nederlandse emigranten zijn jong en hoogopgeleid. Volgens de statistieken is het merendeel van de in Nederland geboren emigranten tussen de 20 en 45 jaar oud. Het zijn studenten die een tijd in het buitenland studeren, of dertigers die een paar jaar werken in het buitenland. In tegenstelling tot de verwachting is het aantal gepensioneerden dat vertrekt relatief klein: 8% van de emigranten in 2005 was ouder dan 55. ‘De pensioenemigratie wordt overschat,’ zegt Janssen. ‘Sommige deskundigen verwachten dat de emigratiegroei zal aanhouden omdat het aantal ouderen dat vertrekt toeneemt. Het is inderdaad aannemelijk dat de pensioensmigratie verder gaat stijgen. Maar vanwege het kleine aandeel van pensioensmigratie, zal de ontwikkeling van migratie op jongere leeftijd meer doorslag geven.’

Lage bevolkingsgroei
Over het algemeen genomen vindt Janssen de toegenomen emigratie geen reden tot zorg: ‘Ik ben natuurlijk geen econoom, maar ik zie het niet per sé als een negatieve ontwikkeling.’ Wel is een lage bevolkingsgroei een belangrijk gevolg van de hoge emigratiecijfers: het afgelopen kwartaal nam de Nederlandse bevolking met slechts 2000 toe. Een trend die zich voorlopig zal voortzetten, verwacht Janssen. ‘Migratie voorspellen is erg moeilijk. De economische conjunctuur en politieke ontwikkelingen spelen een grote rol. Maar als er geen enorme politieke veranderingen plaatsvinden, dan is het waarschijnlijk dat de emigratie relatief hoog zal blijven’. Op de lange termijn is het echter wel waarschijnlijk dat Nederland een positief migratiesaldo zal houden. Structurele oorzaak hiervoor is de vergrijzing, waardoor het arbeidsaanbod zal gaan krimpen. ‘Zodra de economie aantrekt wordt de internationale arbeidsmarkt weer belangrijk. Je ziet nu al weer, net zoals aan het eind van de jaren negentig dat in sommige sectoren mensen uit het buitenland weer hard nodig zijn.’