Japan ontmoet de wereld

Halverwege de negentiende eeuw volgden andere Europeanen en Amerikanen. Zij klopten niet zomaar op de deur, maar probeerden Japan de regels van de beschaafde naties op te leggen. Dat veroorzaakte een innerlijke strijd, want er was sprake van een voor Japanners compleet nieuw concept. ‘Japan probeerde dat concept te absorberen en te begrijpen. Juist daarin verschilt Japan sterk van de andere landen in Azië en Afrika. Japan ging de uitdaging aan en probeerde zich met het concept te vereenzelvigen.’

In zijn oratie gaat Owada in op vraag naar het begin van de Law of Nations in de Westerse traditie. Welke factoren speelden daarbij een rol? Hij onderscheidt twee factoren: de christelijke traditie en het imperialisme van de negentiende eeuw. De expansiedrang van Europa werd allesoverheersend. In het tweede gedeelte plaatst hij de Japanse kennismaking met het Westen in die context. Hij vraagt zich af waarom de situatie van Japan verschilde van die van andere landen hij onderzoekt wat de impact op Japan was. Owada: ‘Voor de Japanners betekende modernisering dat ze hun identiteit konden behouden. Ik denk dat Japan beter was voorbereid op de impact van de krachten van buitenaf dan landen als Korea en China in die periode. Die landen waren gewend aan de Sinocentrische wereldorde. Japan lag aan de periferie.’

Het feit dat Japan nooit deel heeft uitgemaakt van zo’n centraal imperium, maar altijd heeft geopereerd aan de periferie ervan, is volgens Owada een antwoord op de belangrijke vraag waarom Japan de kolonialistische macht van het Westen kon weerstaan. Owada: ‘Japan was niet geïsoleerd; er was contact met buiten en het haalde de goede dingen uit die contacten. Japan is wel beïnvloed, maar nooit geabsorbeerd door die invloeden. Een controversiële vraag waarover door historici wordt gedisputeerd, is of de afsluiting van Japan goed was voor het land of juist slecht. Die vraag is niet eenvoudig te beantwoorden. Een goed ding was dat een tamelijk volwassen maatschappij gecreëerd werd, er vond  maturation of society plaats. De Westerlingen kwamen in een land met een stevige eigen beschaving waardoor ze bovendien geïmponeerd waren. Daardoor probeerden ze niet te doen wat ze in andere landen in Azië en Afrika wel deden.’

In zijn oratie stipt Owada ook nog even de vraag aan of Japan tegenwoordig volledig geïntegreerd is in de gemeenschap van beschaafde naties. ‘Veel mensen zien Japan als een goed voorbeeld van een geslaagde poging tot modernisering en deel worden van de internationale gemeenschap. Het heeft bovendien weinig problemen met het behoud van de traditionele aspecten en waarden. Oppervlakkig gezien klopt dat, maar ik geloof toch niet in wat sommigen het enigma van de macht in Japan noemen. Voor hen zijn veel aspecten aan Japan zo mysterieus en moeilijk te begrijpen. Dat zou dan een voorbeeld zijn van waar Japan niet volledig verwesterd is.’