‘Ethische herprofilering HO nodig’

Nieuws | de redactie

21 augustus 2006 | Hoger onderwijs moet niet alleen objectief zijn, maar ook normatief, zo vindt lector Eric van de Luytgaarden. Als lector recht vindt hij het overdragen van wetgeving dan ook niet voldoende. Regels hebben alleen zin als ze ook verinnerlijkt worden.

“Profilering op het gebied van kennis vereist niet alleen een arbeidsmarktgestuurde, maar vooral ook een meer ethische onderwijsprofilering. Om te voorkomen dat het hoger onderwijs de oren te veel laat hangen naar wat de samenleving vraagt, om het ‘aim to please’-karakter van de onderwijscurricula zoveel mogelijk te ondervangen zou ik willen pleiten voor een eigen moreel kader. Een kader van waaruit het hoger onderwijs de maatschappij stuurt, de economie verandert, het werkveld aanpast. Dat kader moet gevuld worden door ‘morele inhoud’. Ik bedoel daarmee het bevorderen en versterken van de eigen creativiteit van de student in de geestelijk-intellectuele betekenis.”

Dit schrijft Van de Luytgaarden in het boek Man bijt jurist, waarin hij 18 Grondwetsartikelen bespreekt voor studenten. In het boek kiest hij er bewust voor de artikelen in een maatschappelijk en normatief kader te plaatsen. “Om het zo aan te pakken is zeer ongebruikelijk in de juridische wereld,” zo schrijft hij in de inleiding. “Ik hoor de commentaren al: het is niet compleet, het is normatief, het is te divers. Het zal allemaal waar zijn, maar dit boekje verschijnt om de student te interesseren in een vakgebied waarvoor hij gekozen heeft, zonder dat hij precies weet wat het behelst. Het is verre van compleet, verre van volledig, het is een verkenning bedoeld ter stimulering van een eerder gemaakte keuze. Een brede verkenning, vooral juridisch, maar ook met historisch-culturele, filosofische en sociaal-agogische uitstapjes.”

De lector Juridische Beroepsuitoefening Bachelors schreef de artikelen voor een breed publiek. Een aantal daarvan verschenen dan ook al eerder in dagbladen als Trouw, de Leeuwarder Courant en het Utrechts Nieuwsblad.

Eric van de Luytgaarden, Man bijt jurist. 18 Grondwetsartikelen in de praktijk van alledag. Uitgeverij Aspekt, €14,95-.

Lees hier het hele betoog.

---

Pleidooi voor ethische onderwijsprofilering

Het onderwijs is belangrijk zeker nu het maatschappelijk debat voortdurend gaat over kenniseconomie. In een tijd waarin het economisch nog steeds niet goed gaat in ons land zou tocht vooral ingezet moeten worden op ontwikkeling, verdieping en verbreding van kennis. Maar gebeurt dat wel goed? Met andere woorden is het hoger onderwijs op de goede weg om de kenniseconomie te versterken?

Tot nu toe lijkt de belangrijkste vraag die hbo- en universitaire opleidingen zich stellen: welke soort afgestudeerden wil het werkveld: de samenleving? Met andere woorden hoe moeten we studenten opleiden, welke soort competenties een vaardigheden geven we ze mee om er voor te zorgen dat ze een plek zullen krijgen op de toch al krappe arbeidsmarkt. Daarmee wordt de inrichting van ons onderwijs: arbeidsmarktgestuurd. Dit lijkt mij een te eenzijdige richting als het gaat om versterking van de kenniseconomie. Profilering op het gebied van kennis vereist niet alleen een arbeidsmarktgestuurde maar vooral ook een andere meer ethische onderwijsprofilering. Om te voorkomen dat het hoger onderwijs de oren teveel laat hangen naar wat de samenleving vraagt, om het ‘aim to please’-karakter van de onderwijscurricula zoveel mogelijk te ondervangen zou ik willen pleiten voor een eigen moreel kader. Een kader van waaruit het hoger onderwijs de maatschappij stuurt, de economie verandert, het werkveld aanpast.

Dat kader moet gevuld worden door ‘morele inhoud’. Ik bedoel daarmee het bevorderen en versterken van de eigen creativiteit van de student in de geestelijk-intellectuele betekenis. Een directe invloed hiervan zou kunnen zijn het zelf genereren van kennis in plaats van het louter consumeren van kennis.

Wat bedoel ik met die moraliteit? Is het niet het zoveelste appel op herstel van normen en waarden. Neen, deze moraliteit bestaat uit het aanboren van de eigen ethische overtuiging van studenten en die tot leidend motief in hun studie te maken. Daarmee verstevig je de diversiteit maar ook de diepgang in de opleiding van studenten.

Voor het hoger onderwijs kunnen hier twee uitgangspunten worden gehanteerd. Allereerst de intuïtieve vrijheid. Dat houdt in dat studenten uit eigen vrijheid (wellicht vaak intuïtief) een keuze maken uit het totale palet van hoger onderwijs. Onderwijs is nu veel te veel voorgedrukte verplichte kost. Laat studenten zelf hun keuzes maken van de vakken die ze willen volgen, binnen of buiten de faculteiten waarin ze staan ingeschreven. Het hoger onderwijs zal dan de huidige diplomastructuren moeten verlaten. Ook dat vraagt creativiteit maar is wel echt op de studenten zelf en dus op de toekomst van onze economie, toegeschreven. Voor een handjevol echte beroepsopleidingen zal dit in mindere mate kunnen gelden omdat die afgestudeerden moeten voldoen aan minimumvereisten van de beroepsgroep. Het overgrote deel van de studenten zal echter grasduinend en creatief te werk gaan. De verantwoordelijkheid van de opleidingen bestaat dan uit strenge kwaliteitsbewaking. Het algemene gevolg zal een enorme toename van de studiemotivatie zijn. Bovendien zal de eigen verantwoordelijkheid van de student voor het opdoen van kennis en kunde toenemen.

Het tweede uitgangspunt is dat van de sociale ontplooiing. Dit houdt in dat iedere student in zijn studie, in stages, in zijn werk probeert in de leefomgeving datgene te verwerkelijken dat hijzelf als juist en belangrijk ervaart zonder daarbij de vrijheid van anderen te belemmeren. Ook hiervan verwacht ik een enorme motivatietoename. Het docentencorps en de maatschappij in het algemeen zal zich rekenschap moeten geven van dit fenomeen. Dat wil zeggen dat het belerende vingertje weg moet. Het van buitenaf opleggen van normen en waarden is niet meer van deze tijd, laat studenten zelf uitzoeken wat hun normen en waarden zijn. Zij zijn de toekomstige peilers van de samenleving, geef hun dan ook de kans zichzelf als die peiler te ontwikkelen

Het hoger onderwijs heeft meer moraliteit ‘an sich’ nodig. Studenten die meer vanuit initiatiefkracht en minder vanuit consumptief gedrag studeren. Het zou me veel waard zijn als het hoger onderwijs open zou staan voor deze weg en de strakke instrumentele manier van (be-)leren zou loslaten. Ik zie het al voor me, gemotiveerde studenten, creatieve studiepaden, een levendige debat onderling en een grotere participatiegraad van jonge mensen die bereid zijn hun verantwoordelijkheid in de maatschappij te dragen.

Een gunstig neveneffect is dat het hoger onderwijs niet meer klakkeloos achter het werkveld aanloopt, maar richting gaat geven aan de samenleving. Dan kan de economie zich laat voeden door enthousiasme, ideeën en werklust van jonge mensen en levendig blijven en groeien, misschien wel tot een kenniseconomie.

Mr Eric van de Luytgaarden

Lector aan de faculteit maatschappij en recht van de Hogeschool Utrecht en organisatieadviseur bij het Npi in Zeist.