Antibioticum kidnapt doelwit

Voor het ontwerp hiervan zijn in de natuur voorkomende antibiotica een mooie inspiratiebron. Deze natuurlijke antibiotica worden door de bacteriën zelf gebruikt in hun gevecht om te overleven. De antibiotica die door veel bacteriën worden gebruikt, zijn afkomstig van de lantibioticafamilie. Van een lid van deze familie, het eiwit nisine, was de werking al bekend. Nisine heeft een speciaal ‘handvat’ om lipide II, een belangrijk eiwit voor bacteriën, te herkennen. Lipide II en nisine samen boren poriën in de plasmamembraan, de ‘binnenwand’ van de bacterie, die als het ware lek wordt geprikt.

Zo’n tien andere bekende lantibiotica hebben hetzelfde lipide II-handvat als nisine. De meeste van hen zijn echter veel te kort om (samen met lipide II) poriën in de membraan te kunnen boren. Toch zijn deze lantibiotica effectieve bacteriedoders. Lipide II vervult namelijk een belangrijke rol in de bacteriële celwandopbouw: het verzorgt het transport van celwandbouwstenen over de plasmamembraan van de bacterie en levert de bouwstenen af aan de celwandsynthesemachinerie. De lantibiotica met het lipide II-handvat blijken lipide II als het ware te ontvoeren uit zijn omgeving. Ze trekken lipide II weg uit de plaatsen waar celdeling plaatsvindt. Hierdoor lopen de celwandopbouw en de celdeling spaak en sterft de bacterie. De onderzoekers gaan nu kijken welke delen van de lantibiotica precies nodig zijn om lipide II te ontvoeren. Met de verkregen inzichten kunnen wellicht betere, nieuwe antibiotica worden ontworpen