‘Systeemdenken bedreigt talentontwikkeling’

“Met tweederde van alle studenten in het hoger onderwijs speelt het hbo een cruciale rol bij het oplossen van het kennistekort in ons land.”

Gebrekkige aansluiting
Tijdens zijn toespraak schetste Terpstra hoe de beperkingen van het stelsel zich over de volle breedte van het onderwijsveld laten voelen. Vmbo- scholieren moeten vroegtijdig een vakkenpakket kiezen. Doorstromen naar de havo wordt daardoor vaak lastiger. Inmiddels is het percentage vmbo-scholieren dat doorstroomt naar de havo gedaald naar 6%. Door de invoering van het studiehuis is de aansluiting tussen de havo en het vwo moeilijker geworden. Vroeger stroomden ongeveer 16% van de havisten door naar het vwo. Sinds de invoering van het studiehuis in 1998 is dat percentage gedaald naar 3 tot 4%. Ook stromen onvoldoende scholieren door van het vmbo naar het mbo en van het mbo naar het hbo om de hogere opleidingseisen op de arbeidsmarkt bij te houden.

Zittenblijven en diploma’s stapelen
“We hebben het kraakbeen tussen de verschillende onderdelen van ons onderwijsstelsel weggesneden”, aldus Terpstra. “Voor wie netjes volgens het spoorboekje studeert hebben wij een goed systeem. Maar er is ook een groep voor wie het in de praktijk allemaal wat anders loopt dan het stelsel voor hen bedacht had. Leren is nou eenmaal geen lineair proces dat zich tot in detail in een plan laat vangen. Sommige scholieren zijn gebaat bij een jaartje zittenblijven om daarna de draad weer op te pakken. Maar die mogelijkheid krijgen ze bijna niet in het huidige systeem. Anderen ontdekken in de loop van hun studietijd dat ze meer in hun mars hebben dan ze oorspronkelijk dachten en willen doorstuderen. Maar het ‘stapelen’ van diploma’s wordt ontmoedigd.”

Concrete oplossingen
Volgens Terpstra moet er meer ruimte komen voor individuele verschillen tussen leerlingen. Hij noemde een aantal concrete manieren waarop dat zou kunnen gebeuren. Er moeten meer mogelijkheden komen voor bijzonder getalenteerde scholieren en studenten om het beste uit zichzelf te halen. Leerlingen die minder voortvarend leren moeten het onderwijs in hun eigen tempo kunnen doorlopen. Om meer studenten de overstap van mbo naar hbo te laten maken is aandacht nodig voor de rekenvaardigheid van studenten en voor hun beheersing van het Nederlands en Engels. Relatief veel allochtone studenten blijken bovendien gebaat bij intensieve begeleiding tijdens de overgang van mbo naar hbo. Ten slotte pleitte Terpstra voor betere mogelijkheden voor werkenden (en werklozen) om zich tijdens hun loopbaan verder te scholen.