De invloed van achterbannen op het HO-beleid

De interne discussie in het CDA heeft geleid tot een aanzienlijke bijstelling van het verkiezingsprogramma voor het HO- beleid. Daarin is de kostendekkende opzet van de masterscollegegelden geschrapt. Hoe zie jij de uitkomst van deze discussie en hoe kon het, dat deze ontstond binnen het CDA? Hadden de programcommissie en het partijbestuur de opvattingen van de eigen achterban misverstaan?  

Het voorstel voor kostendekkende collegeleden in de masterfase was vele bruggen te ver en zou tot forse verhogingen ineens van de collegegelden voor de masteropleidingen geleid hebben. Het risico zou zijn dat studenten eerder zouden afhaken, minder voor de dure tweejarige masters in bèta/techniek zouden kiezen of hun heil in België en Duitsland zouden zoeken. Het is dus heel verstandig en begrijpelijk dat het CDA congres dit voorstel ongedaan gemaakt heeft. De achterliggende gedachte van de programcommissie is ongetwijfeld geweest dat hoger onderwijs een investering in de eigen toekomst is en dat van studenten daarom best een hogere bijdrage gevraagd kan worden. Tevens zal meegespeeld hebben dat de private bijdrage aan het hoger onderwijs in Nederland in vergelijking met bijvoorbeeld de VS en het VK relatief laag is.

Binnen de PvdA heeft Wouter Bos ten aanzien van het HO-beleid ook veren moeten laten in het program, net als bij het CDA ook op het punt van het streven naar een zogeheten ‘open bestel.’ Welke conclusies trek jij daar uit voor het beleid ineen volgende kabinetsperiode? Geldt voor beide ‘volkspartijen’ dat de leiding er wellicht liberaler blijkt te zijn geworden dan de actieve leden?    

Het open bestel is een typisch Haags onderwerp afkomstig van de theoretische tekentafels van Haagse beleidsmakers die een rotsvast geloof hebben in de zegeningen van de markt. Daarbij wordt over het hoofd gezien dat het hoger onderwijs een markt is met vele marktimperfecties die je niet zo maar kunt opengooien voor private aanbieders. Er is nauwelijks onderzoek gedaan naar de mogelijke effecten en condities waaronder een open bestel wel of niet zou kunnen functioneren. Zelfs in de VS, toch het land van de marktwerking bij uitstek, is geen sprake van een open bestel. De achterbannen van CDA en PvdA zijn niet zo gecharmeerd van al dat theoretische marktdenken en onderkennen de waarde van een modern publiek bestel. Geen oude schoenen weggooien voordat je weet dat de nieuwe ook goed lopen! Ik verwacht dan ook dat het open bestel in de komende kabinetsperiode vooral een onderwerp zal zijn van nader onderzoek.

Opvallend is, dat ook op andere punten ten aanzien van het HO bijstellingen in het CDA- program zijn doorgevoerd. Welke daarvan vind jij het meest betekenisvol: de beperking van de overheveling van eerste naar tweede geldstroom of het opnemen van het HO in de passages over extra investeringen ten gunste van de kennissamenleving?   

Die beide onderwerpen hangen samen: de passage over de overheveling had op zich een goede motivatie, nl. versterking van het innovatieve vermogen. Alleen het instrument was volstrekt verkeerd. Uit tal van adviezen blijkt dat de eerste geldstroom eigenlijk te krap is. Overheveling naar de tweede geldstroom zou het probleem van de matching nog verder vergroten en dus juist niet bijdragen aan versterking van het innovatieve vermogen. Het CDA-congres heeft dat goed begrepen en positief opgepakt door de overheveling te schrappen en te vervangen door extra investeringen. Mooi voorbeeld van twee vliegen in een klap!

Ben je im Grossen und Ganzen nu meer content met het CDA- program dan in een eerdere fase het geval was of zijn er nog elementen in het program waar je vanuit de kennissector en het HO weinig gelukkig mee bent gebleven? 

Het programma ziet er nu goed uit en biedt een werkbare balans tussen continuïteit en vernieuwing. Het HO kan hier volgens goed mee uit de voeten. Uiteraard blijft er altijd wel iets te wensen: de mogelijkheid voor differentiatie collegegeld bij erkende meerwaarde.