Een verjaarkado? een opener bestel graag!

Bij het Nyenrode-lustrum verschenen twee boeken over Nederlands eerste business school. Boek 1, van historica Hanna Emmering, behandelt de motivatie van het Nederlands bedrijfsleven om in 1946 een gezamenlijk opleidingsinstituut te beginnen. Men had ‘doe-jongens’ nodig, die de wederopbouw van economie en handel konden oppakken. Volgens Albert Plesman cs hadden de bestaande staatsuniversiteiten te weinig oog voor praktische relevantie. Boek 2, The Spirit of Entrepreneurship, een onderzoek naar de essentie van ondernemerschap, toont aan dat gedrag en competenties doorslaggevend zijn voor de ondernemingsgeest in een samenleving, en niet factoren als beschikbaarheid van middelen en marktkansen. Boek 2 gaat ook in op de ondernemingsgeest van Nyenrode zelf en haar rol in de Nederlandse onderwijsvernieuwing. Ik noem selectie aan de poort vanaf 1946, reden voor de overheid om in 1992 de bekostiging van Nyenrode in te trekken; het bachelorprogramma in de jaren zeventig; de introductie van het MBA in 1982; en het masterprogramma in de jaren negentig, ver voor de invoering van de BaMa-structuur.

Financieel is het al sinds 1946 de touwtjes aan elkaar knopen. Daar hoort u mij niet over klagen en als verjaarskado vraag ik dan ook niet een envelop met inhoud. Juist de afhankelijkheid van collegegelden en particuliere steun houdt ons scherp. Het dwingt ons voortdurend in dialoog te blijven met student en bedrijfsleven om onze maatschappelijke meerwaarde te behouden. Onderwijs is geen vervelende bijkomstigheid voor onderzoekshoogleraren, maar onze raison d’être. Wat ik wel vraag is eerlijke concurrentie, een open bestel. De verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen zien er gunstig uit en ik hoop dat politieke leiders sterk in hun schoenen staan en men opgewassen is tegen de universitaire kartellobby.

Een onbegrensd open bestel is geen optie. De overheid is verantwoordelijk voor toegankelijkheid, betaalbaarheid, gelijke kansen en kwaliteit. Ik stel voor: handhaaf tot en met het bachelor niveau de geleide economie. Accepteer dat hier geen open markt met eerlijke concurrentie is. Garandeer vrijwel kosteloos onderwijs tot aan het internationale ‘academische instapdiploma’, het bachelor. En open tegelijkertijd het bestel op masterniveau. Daarmee geef ik niet Nyenrode een kadootje, maar de staatsuniversiteiten. Creëer hier een markt, waarin de overheid stuurt (met regels en geld) als dat, op grond van politieke overwegingen, nodig is. In veel gevallen betekent dat nog steeds een hoge bekostigingsgraad. En in alle gevallen bepalen de universiteiten zelf kwaliteit en prijs. Dat kan betekenen dat het ene masterprogramma met dezelfde overheidsbijdrage toch duurder wordt dan het andere. En dat sommige masters minder of geen overheidsbekostiging krijgen omdat er, ondanks een hogere prijs, toch voldoende vraag is. Leenangst bij studenten? In ons master bedrijfskunde sluit 85% van de studenten zelf een lening af.

De doe- jongens van 1946 maken plaats voor de doe-jongens en –meisjes die anno 2006 het hoofd moeten bieden aan een globaliserende economie. Ik zal u niet lastig vallen met reclamepraatjes dat onze master bedrijfskunde is uitgeroepen tot beste van Nederland of dat onze studenten het hoogste EQ zouden hebben. Mocht men gaan roepen om meer onderzoek naar de gevolgen van een open bestel, geef ik graag meer voorbeelden. Zeker in het bedrijfskunde-onderwijs hebben universiteiten de belastingbetaler niet nodig; dat geld kan beter naar andere opleidingen en onderzoek. Zo houden we hoger onderwijs betaalbaar. Geef mij eerlijke concurrentie, een level playing field op mastersniveau, en we kunnen spreken van een Happy Birthday voor het hele hoger onderwijs.

Herman Bruggink is President van Nyenrode en ondernemer

Deze bijdrage verscheen eerder in het Financieele Dagblad