Wennen aan pensioen

Nieuws | de redactie

10 oktober 2006 |

AOW en pensioen zijn een hot topic in de verkiezingscampagne van vergrijzend Nederland. Ook de wetenschap houdt zich er intensief mee bezig. Gepensioneerden die onvrijwillig uit het arbeidsproces zijn uitgetreden, ervaren de nieuwe situatie negatiever dan de mensen die geheel vrijwillig zijn gestopt. Opmerkelijk is dat zowel de vrouwelijke werknemers als de vrouwelijke partners het moeilijk vinden om te wennen aan de nieuwe situatie.Dit blijkt uit Changing tracks. Studies on life after early retirement in the Netherlands , het proefschrift van sociologe Hanna van Solinge aan de UU.
De beeldvorming rondom stoppen met werken is de afgelopen decennia grondig gewijzigd. Vervroegde uittreding is inmiddels maatschappelijk volkomen geaccepteerd. De populariteit zal niet snel verminderen wanneer er regelingen blijven bestaan die uittreden tegen een relatief geringe inkomensachteruitgang mogelijk maken.

Wennen en schikken
Uit het promotieonderzoek van Van Solinge blijkt dat bijna de helft van de gepensioneerden binnen een maand is gewend aan de nieuwe situatie. De parttimers hebben relatief weinig problemen om zich te schikken in de nieuwe situatie. Een moeilijke aanpassing hangt met name samen met het ontbreken van controle. Dat wil zeggen: heeft men invloed op het moment van stoppen met werken én voelt men zich capabel om met veranderingen in het leven om te gaan? Ook angst voor verlies aan sociale contacten en maatschappelijk aanzien speelt een rol. Slechts een kleine minderheid (minder dan 10 procent) is ronduit ontevreden met de nieuwe situatie. Een laag inkomen en een slechte gezondheid dragen daaraan bij. Voor de partner is vooral de kwaliteit van de relatie van belang: laat die te wensen over, dan is er vaak sprake van ontevredenheid. Voor het onderzoek zijn oudere werknemers én hun partner twee keer ondervraagd. Eenmaal in 1995 (vóór pensionering) en eenmaal in 2001 (na pensionering).

Vervroegd pensioen
Vervroegde uittreding kan worden ‘opgelegd ’ door een slechte gezondheid of reorganisaties op het werk. Mensen ervaren hun pensionering in zo’n situatie niet per definitie als onvrijwillig. Het doet ertoe hoe de omgeving er tegenaan kijkt. Pensionering wordt als onvrijwillig ervaren als er signalen zijn dat de partner de werknemer nog niet thuis wil hebben. Ook de timing van het uittreden speelt een rol. Naarmate het tijdstip van stoppen met werken meer afwijkt van wat men zelf in gedachten had, wordt de pensionering als meer onvrijwillig ervaren. Toch bevalt het pensioen uiteindelijk ook de groep onvrijwillig gepensioneerden en hun partners in meerderheid goed. Opmerkelijk is dat zowel de vrouwelijke werknemers als de vrouwelijke partners het moeilijk vinden om te wennen aan de nieuwe situatie.