Werkplek leren lastiger dan vaak gedacht

In het beroepsonderwijs en bij bedrijfsopleidingen is er een tendens om het leren te verplaatsen naar het werk. Buiten de school en vooral door werk zou er een stuk meer te leren zijn; de werkplek heet de leerplek bij uitstek: natuurlijk, reëel en authentiek. Zelfs zou het de theoretische kennis en inzichten bevorderen.

Zo gemakkelijk is het echter niet om leren met werken te verbinden, stelt Nijhof. Leren vraagt om speelruimte, om fouten kunnen maken en herstellen, om ambiguïteit, terwijl werken gericht is op productie en op zekerheid, omzet en winst, veiligheid en snelheid. Met verbazing las de onderwijskundige dan ook dat volgens de voorzitters van VNO/NCW en MKB nog meer studenten nog langer naar de werkplek moeten (Trouw, 18 september). “Zo worden instellingen voor MBO en HBO uitzendbureaus en worden publieke beroepsopleidingen particuliere beroepsopleidingen. Maar leren studenten daar een beroep, iets voor een loopbaan, voor de toekomst, voor hun persoonlijke ontwikkeling? Leren ze kerncompetenties?” De scheidende UT-hoogleraar, internationaal expert op het terrein van het beroepsonderwijs, Human Resource Development en Human Performance Technology, vreest van niet.

Leeromgeving met potentie

De werkplek is geen panacee om de kloof met de arbeidsmarkt te overbruggen of de snelle technologische veranderingen het hoofd te bieden. Wel is het een leeromgeving met potentie, voor het verwerven van althans bepáálde competenties. Studenten kunnen er baat bij hebben voor hun beroepsocialisatie: wat nodig is om in een specifiek beroep te kunnen werken en hun zelfontplooiing: welke vaardigheden zij moeten bezitten om zich psychisch goed te ontwikkelen. Wat alleen niet op de werkplek te leren valt, is de conceptuele – duurzame en betekenisvolle – kennis en metacognities om het werk goed te kunnen uitvoeren. Verplegen of elektronische apparatuur repareren gaat nu eenmaal ook niet zonder kennis van zaken en omdat werkplekken vaak hun verinnerlijkte routines en geautomatiseerde expertises kennen, kan een ‘novice’ daar in eerste instantie niet goed wijs uit worden. Studenten nog meer naar de werkplek sturen is dus geen optie. “Zonder grondige basiskennis kan een toekomstige kenniswerker in de 21ste eeuw niet functioneren, met googlen alleen lossen we dat probleem niet op.”