Klimaat vroeger roept vele vragen op

Het is dan ook noodzakelijk klimaatveranderingen uit het verleden grondiger te onderzoeken op een groter aantal plaatsen. Zo kunnen de omvang en oorzaken van natuurlijke klimaatveranderingen beter worden begrepen. Natuurlijke oorzaken zullen immers ook in de toekomst leiden tot klimaatveranderingen, al dan niet versterkt of vertraagd door het uitstoten van broeikasgassen. 

Een nieuwe dvd van de UvA in drie delen biedt hiervoor het nieuwe wetenschappelijk materiaal. In het eerste deel leggen internationaal vooraanstaande wetenschappers uit dat we pas sinds heel recent betrouwbare klimaatgegevens (van bijvoorbeeld thermometer en regenmeter) hebben. Verder lichten zij toe dat in het recente verleden een enorme stijging van de koolstofdioxideconcentraties in de atmosfeer is opgetreden. Deze stijging loopt parallel met wereldwijde temperatuursveranderingen die, als de trend doorzet, een enorme toekomstige klimaatverwarming zouden kunnen veroorzaken.

Echter, reconstructies van het klimaat van de afgelopen tweeduizend jaar laten ook een behoorlijke natuurlijke variatie van het klimaat zien, zij het op een kleinere schaal dan de huidige veranderingen. De verschuiving van het klimaat van de relatief warme Middeleeuwen naar de Kleine IJstijd (vijftiende tot begin negentiende eeuw) was bijvoorbeeld een gevolg van natuurlijke variatie in het klimaat, deels veroorzaakt door veranderingen in de activiteit van de zon. De wetenschappers bediscussiëren vervolgens de rol van de zon bij recente klimaatverandering, en geven aan waarom het zo moeilijk is om veranderingen in zonneactiviteit mee te nemen in klimaatmodellen.

In het tweede deel van de film worden de onderzoeksmethoden en de bevindingen van het ACCROTELM- team gepresenteerd. Het team spitste zich toe op het onderzoek naar klimaatveranderingen in Europa gedurende de laatste paar duizend jaar, zoals die zijn vastgelegd in veenmoerassen en meren. De film laat het veldwerk en de laboratoriummethoden zien die gebruikt worden om vanuit de natuurlijke archieven van moerassen en meren de zogeheten proxy records te verkrijgen. Deze geven een beeld van klimaatveranderingen in het verleden.

De op deze manier verkregen informatie uit meren in Zuid-Oost Frankrijk, Zwitserland en Noord-Italie toont aan dat veranderingen in het waterniveau van meren over de laatste 4.500 jaar sterk gerelateerd zijn aan veranderingen in zonneactiviteit. De uit veenafzettingen verkregen informatie over het klimaat laat echter zien dat er grote verschillen waren in klimaatveranderingen op de verschillende Noord-Europese locaties. Een grote klimaatverandering aan het einde van de Bronstijd had enorme gevolgen voor boeren in Noord-Nederland. Zij werden gedwongen naar de kust te verhuizen, omdat hun oorspronkelijke woonplaatsen zich tot moerassen ontwikkelden.

In het derde deel van de film wordt ingegaan op abrupte klimaatveranderingen gedurende de laatste 4.500 jaar. Er blijkt een grote ruimtelijke variatie te zijn geweest, dat wil zeggen, er waren grote verschillen in intensiteit van klimaatveranderingen in de verschillende delen van Europa. De geregistreerde ruimtelijke variatie zou degenen die toekomstige klimaatveranderingen willen voorspellen wel eens voor grote problemen kunnen plaatsen. Het is belangrijk de ruimtelijke variatie van klimaatveranderingen in het verleden grondiger te onderzoeken en de achterliggende oorzaken te achterhalen, zodat men daar in de volgende generatie klimaatmodellen rekening mee kan houden.