‘Nederland eeuwenlang grootste moslimland’

De idee dat de ontmoeting met de moslims een recent gegeven is, heeft volgens VU-wetenschappers Kennedy en Valenta bij politici en andere opiniemakers geleid tot ‘morele paniek.’ Een uitvloeisel daarvan was volgens hen onder meer de rechterlijke uitspraak om de overheidssubsidie voor de SGP te verbieden, omdat die partij vrouwen discrimineert. Hoewel er al vele jaren spanningen waren tussen de Nederlandse wetgeving en de houding van de SGP, werden die pas een probleem toen de staat het noodzakelijk en in zijn eigen belang vond om druk op de moslims uit te oefenen om een einde aan de discriminatie van vrouwen te maken.

Op een gebrek aan erkenning van de koloniale erfenis wijzen James Kennedy, hoogleraar moderne geschiedenis aan de VU, en Markha Valenta, wetenschappelijk medewerker aldaar, in het boek Geloven in het publieke domein, dat de WRR dinsdag presenteerde. Zij herinneren er onder meer aan dat de arabist en islamkenner Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936) als adviseur van de Nederlandse overheid meer dan 1400 rapporten heeft opgesteld, waarvan er vele over de islam gingen en over mogelijkheden om de islam in bedwang te houden. 

Snouck Hurgronje bepleitte modernisering van de islam en de moslims naar westerse maatstaven. Cruciaal was daarbij de rol van het onderwijs, dat niet alleen een antwoord moest geven op het probleem van de militante islam, maar ook moest bemiddelen tussen de superieure westerse cultuur enerzijds en de etnisch en godsdienstig inferieure volkeren in Nederlands-Indië anderzijds.