ScienceGuide Top 10 2004

Nieuws | de redactie

17 februari 2006 |

Het collegejaar begint en dus is er ook weer de ScienceGuide Top 10 van sleutelfiguren in het hoger onderwijs. Wie zetten écht een stempel op de wereld van hogescholen en universiteiten? En waarom dan wel? De ScienceGuide Top 10 2004 vormt een weerslag van de namen en overwegingen die zijn genoemd door vele direct betrokkenen: ho-bestuurders en medewerkers, hoogleraren, docenten en bestuurlijk actieve studenten, politici, mensen van kennisbedrijven, -organisaties en denktanks. Uit hun suggesties ontstond ook de lijst van ‘mensen in opkomst’, de Tip 5.

Collegejaar 2003-2004 was in vele opzichten historisch. Wie had een jaar geleden ooit gehoord van een ‘personal coach’ of van ‘Jamby’? Wie had een jaar geleden over mr Ruud Louw of mr Erik de Groot gesproken? En wie voorzag een voortrekkersrol van Utrecht bij de hbo/wo integratie? Of dat vertrekkende figuren eerder meer dan minder als inspirator zouden gelden? Wie had op een coalitie PvdA-Nijs ‘tegen’ het Regeerakkoord in willen zetten? En waar is het Innovatieplatform? Vanuit deze reeks aardverschuivingen in kennisland ontstond deze Top 10, door Frits van Oostrom –de nieuwe KNAW president- plagerig ‘Het Academisch Songfestival’ genoemd. “May I have your votes please?

1.                    Yvonne van Rooy
2.                    Frans Leijnse
3.                     Maria van der Hoeven
4.                      Jos Elbers
5.                      Frans van Vught
6.                     Marijk van der Wende
7.                     Ankie Verlaan
8.                     Jacques Tichelaar
9.                     Geri Bonhof
10.                   Erik de Groot

2004 was het jaar van de opmars van de vrouwen in de kennissector, ondanks het lot van Annette Nijs. Bij de nominaties werden vele vrouwelijke hoogleraren, bestuurders en politici genoemd. Geen van hen echter zo vaak en indringend als ‘sleutelfiguur’ als UU-voorzitter Yvonne van Rooy. Na haar succesperiode bij de Tilburgse universiteit blijkt zij nu bij de veel grotere Utrechtse instelling direct een eigen stempel op het beleid te durven zetten en te kunnen zetten. “Een glorieuze overstap,” noemt een hoogleraar dit. ”Door de wol geverfd” zegt een hbo-topper simpel weg over haar, vanuit de studentenwereld klinkt het zo: “ze presteert het naar buiten toe over te komen als een misschien ietwat aristocratisch maar toch zeker resultaatgericht en visionair bestuurder.” En een oud-collega in het wo zegt het nog scherper: “nu al in staat om de UU én de VSNU naar haar hand te zetten.” Maar dé verrassing die zij in petto had –de intensieve samenwerking met het hbo in Utrecht- maakt dat zij voor velen de nummer 1 werd dit jaar. Zij had de naam juist faliekant tegen zulke combinaties te zijn en nu zet zij een integratie met maar liefst twee hogescholen tegelijk door: de innovatieve kunsthogeschool HKU en de zeer omvangrijke HvU. Haar harde lijn tegen Nijs –en niet pas ná het vertrek van de bewindsvrouwe- gaf bovendien aan dat haar politieke antenne onverminderd scherp staat afgesteld.

Opnieuw op een tweede plaats en dat terwijl hij weggaat. Breed in de kennissector wordt met bewondering gesproken over HBO-raad voorzitter Frans Leijnse en is men er eigenlijk van overtuigd, dat hij als lector bij de HvU nog steeds toonaangevend zal blijken voor zowel die nieuwe functie als voor het thema kenniscirculatie, dat hij onder handen gaat nemen. Hoe hij dwars door de ‘fraude’-zaak heen de hogescholen op kaart bleef zetten en hoe hij in het Innovatieplatform de beroepskolom als essentie van de innovatie en kenniscirculatie bovenaan de agenda kreeg, dat soort effectiviteit maakt Leijnse een sleutelfiguur. “Altijd en onvermoeibaar bezig om het HBO sterker te maken”, zo beschrijft een wo-topper hem, “Nog immer een man met invloed en goede ideeen” zegt een kenner uit het bedrijfsleven en vanuit het hbo en ‘de politiek’ is men sowieso erkentelijk voor zijn werk van de voorbije jaren.

Maria van der Hoeven –vorig jaar de nummer 1- blijft op 3 hoog scoren, vooral omdat men haar inzet voor het wetenschapsbeleid, ook Europees, waardeert. Haar omgang met Nijs en haar collega’s in het kabinet weten velen naar waarde te schatten: toeslaan als het moment daar is.”In twee woorden: zij heerst” schrijft een bondige waarnemer van het Haagse. En vanuit de studentenwereld schrijft een genieter van ‘het spel’: “Het valt niet te ontkennen dat Van der Hoeven haar Macchiavelli kent. Wie denkt er nog dat een opstelling als zichtbaar aangedane vrouw per definitie een zwaktebod is?” Alleen de door Hermans achtergelaten troebelen op haar departement hebben haar dit jaar wat doen wegzakken.

“Een doener” Met die duiding is de nummer 4, InHolland chef Jos Elbers, mooi gekenschetst door een van zijn colllega’s. Een andere hbo-topper is bij zijn nominatie iets minder vleiend over de stevige bestuurder van de HBO-raad: “Elbers, want die slaat voortdurend wild om zich heen.” Vanuit het wo ziet men nog iets: “Hij is overal en praat tegen iedereen.” En dat hij de Twentse top-hoogleraar Marijk van der Wende naar zijn CvB wist te lokken bewijst dat de doener ook een man van visie kan zijn.Ook zin coup met de de facto overname van Nyenrode past in dit beeld. Welke noodlijdende ho-instellingen staan nog meer op Elbers’ lijstje?.

UTwente-rector en voorzitter Frans van Vught liet het in alle toonaarden ontkennen in UT-Nieuws: ScienceGuide heeft het écht mis dat hij naar een belangrijke post in Europa zou gaan. Maar dat de nummer 5 überhaupt als vanzelfsprekende kandidaat voor de EUA geldt, zegt iets over zijn reputatie. Zijn positie in zowel de Onderwijsraad, het Innovatieplatform, de VSNU als ook Europees verraadt een grote energie en gedrevenheid. Zo is de discussie over een ‘Carnegie classificatie’van het HO bijvoorbeeld bij hem vandaan gekomen. En men roemt zijn uitstekend netwerk. “Hij timmert natuurlijk bij voortduring aan de weg en dat is goed,” zegt een koepel-topman. Dat van die ontkenning, dat loopt wel los.

Twente biedt nog meer. Via ‘Cheps’, via adviezen en commissies, via wetenschappelijk werk in internationaal verband en nu ook als lid van het CvB van de grootste HO-instelling zet nummer 6, professor Marijk van der Wende, haar stempel op het hoger onderwijs, op het hbo, het wo en op het onderzoek. Die combinatie mag uniek heten. En dan komt nu Nyenrode er bij en zit zij ook nog in een vertrouwelijke commissie van het kabinet voor interdepartementaal beleidsonderzoek naar een open bestel van HO en andere vormen van vraagsturing. “Een tip voor de toekomst!” meldt een kenner uit de koepels dan ook.

Op 7 nog een vrouw die een opmerkelijke loopbaan in het HO kent: Ankie Verlaan. Velen bewonderen de wijze waarop de oud-ROC-chefin nu met voorzitter Noorda in Amsterdam het hele hoger onderwijs krachtig omvormt. “Doorgewinterd in het onderwijs, zeer positief, altijd zoekend naar de mogelijkheden en ook duidelijkheid waar nodig,” zo duidt een collegevoorziter uit het hbo haar. Haar rol als opinionleader bij de moeizame discussies over de impact van de islam en multiculturele gebruiken onder studenten verdient aparte vermelding. Weinig bestuurders zijn zo duidelijk en doordacht op dit terrein en van weinigen wordt zo vaak gezegd dat zij ooit in ‘de Hoftoren’ zullen resideren.

In het parlement is het geen vrouw die dit jaar een sleutelrol vervulde. Op 8 staat wél het PvdA-Kamerlid Jacques Tichelaar. De verrassende zwenking die hij met zijn collega Van Dam zijn fractie liet maken op het punt van selectie en differentiatie van het HO is nog lang niet uitgewerkt of uitgediscussieerd. Hij gaf zo ruimte voor een neo-paarse meerderheid achter de plannen van Nijs. Zal Rutte daar de oogst van binnen kunnen halen? Welke prijs wil de PvdA daarvoor terugzien? Tichelaar heeft het debat in elk geval een dienst bewezen en dat wordt door velen die hem nomineren gewaardeerd, zelfs door wie zijn kersverse opvatting niet delen kan. En híj maakte zo nota bene het CDA tot aanvoerder van een linkse coalitie samen met D66 en SP tegen de neo- liberalisering van het HO.

De hbo-collega van de nummer 1 in Utrecht komt op 9. Geri Bonhof, voorzitter van de HvU, heeft zich in hoog tempo tot een nieuwe sleutelfiguur ontwikkeld. Lid van de Onderwijsraad, nieuw als collegevoorzitter van een zeer grote instelling en nieuw als lid van het bestuur van de HBO-raad. En dan in een moeite door Frans Leijnse als lector ‘binnen halen’ en een convenant met de UU onder Van Rooy bereiken. Als ‘doener’ vergelijkt men haar in hbo-land nu al met Jos Elbers en dat zegt wel wat.

ScienceGuide werd voor het eerst geconfronteerd met een soort spamactie om een persoon de Top 10 in te pushen. Hij komt dan ook op 10, want zoveel committment van mensen in het HO voor iemand en voor zijn prestaties is opmerkelijk. Mr. Erik de Groot kreeg het voor elkaar dat Nijs en de IB Groep roemloos de mist in gingen met hun plannen om onderhurende studenten aan te pakken in hun beurs. Slordigheid en rammelende juridische onderbouwing van hun kant maakten zijn kort geding namens de LSVb een feestje voor de liefhebbers en vormden helaas ook een ‘vooraankondiging’ van het werk van de Commissie Schutte. Ook daar liet De Groot zich evenals zijn vakgenoten Ruud Louw en Andries Postma –op ScienceGuide bijvoorbeeld- niet onbetuigd over.

Met dank aan de velen in en rond het hoger onderwijs die voordrachten aan ScienceGuide gaven, kan er toch maar één de winnaar zijn van het uitgeloofde boek, ‘Managing the Learning University’ van Chris Duke (Open University Press). De meest oorspronkelijke inbreng was die van Karl Dittrich van de NVAO, al was het maar omdat hij ScienceGuide aanmoedigde ook met een ‘zwarte lijst’ te komen en van zijn hart geen moordkuil maakte welke vijf toppers daar volgens hem op moeten staan!