Heertje wil debat over HO aan gaan

Nieuws | de redactie

8 januari 2007 | De oproep van NVAO-voorzitter Dittrich op ScienceGuide over het debat over de kwaliteit van het hoger onderwijs -"Het onderwijs is echt te belangrijk om vanuit de loopgraven alleen maar op elkaar te schieten"- heeft ook binnen 'Beter Onderwijs Nederland' tot discussie geleid. Prof. Arnold Heertje en oprichtster Anne Marie Oudemans reageren daarom op Dittrichs analyse en oproep. Zij stellen onder meer: "Op de constructieve gedachte om lerarenopleidingen weer naar de universiteit over te hevelen teneinde de inhoudelijke kwaliteit weer op niveau terug te brengen is noch van de NVAO, noch van de hogescholen, noch van de HBO-raad iets gehoord.

De perverse financieringsregels vanuit de overheid leiden ertoe dat tegen elke prijs zoveel mogelijk studenten naar binnen moeten worden gelokt en gehouden. Dit financiële belang lijkt voor de hogescholen groter dan de inhoudelijke kwaliteit van toekomstige docenten.”
U leest hun betoog hieronder

---

De uitspraken van Karl Dittrich, voorzitter van de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO), gedaan op ScienceGuide in december 2006 willen wij graag nader bezien. Hij geeft aan dat “Zulke kritiek [van o.a. BON] blijkt aldoor niet of slecht onderbouwd en zij nodigt zo niet uit tot een beredeneerd weerwoord. Het BON bijvoorbeeld brengt ongenuanceerde betogen, volstaat met oneliners. Dat is niet goed.”
Karl Dittrich en anderen zoals Doekle Terpstra, voorzitter van de HBO-raad, behoren tot de generatie bestuurders en managers die gelooft in de doctrine dat managen een aparte taak is, die geheel onafhankelijk van de core business van de organisatie uitgevoerd kan worden. Een bijkomend effect van dit fenomeen is dat de procedures belangrijker worden dan de inhoud en dat er meer aandacht wordt besteed aan de toon van een debat dan aan de argumenten.

In het bedrijfsleven is de doctrine: ‘wanneer je management hebt gestudeerd kun je alles managen’ reeds geruime tijd vervangen door het idee dat managers vakinhoudelijke kennis en ervaring moeten combineren met managementvaardigheden. Daarom vervangt het bedrijfsleven de ‘ik-wil-alleen-iets-managen-manager’ allang door meewerkende voormannen die allereerst vakinhoud meebrengen en on-top-managementkwaliteiten hebben. Zo niet in het onderwijs. Daar heerst nog volop de mening dat een manager alleen moet kunnen managen en geen enkele vakinhoud hoeft mee te brengen. De kritiek van de werkvloer, van het onderwijsveld en uit de samenleving op de kwaliteit van het onderwijs, de lerarenopleiding in het HBO en de aan onderwijs bestede geldstromen, is hen volledig ontgaan. Velen zijn intensief betrokken bij het op schrift stellen van deze kritiek in dagbladen, de website www.beteronderwijsnederland.nl en in het boek Echte Economie (A. Heertje, Valkhof Pers Nijmegen, 2006), dat de desastreuze ontwikkelingen in het onderwijs analyseert.

Wij zijn niet de enigen die het onderwijs met gefundeerde kritiek volgen. Ruim een jaar geleden hebben G. Berkhout van de Technische Universiteit Delft en A.M.Oudemans in het FD aangetoond dat de NVAO niet de kwaliteit van het onderwijs meet. Er is slechts aandacht voor procedures en de bureaucratische vastlegging daarvan. Berkhout en Oudemans laten, op opbouwende wijze, zien hoe de kwaliteit van het onderwijs kan worden gemeten door de ex-postmeting in de schakel erna. De NVAO volhardt echter in zijn niets-metende bureaucratische procescontrole. Voorts heeft mevrouw G. van der Werf van de Universiteit Groningen de effecten van het Nieuwe Leren (NL) op de kwaliteit van de leerlingen onderzocht. Haar onderzoek leert dat van de beweringen: het NL motiveert beter, studenten leren beter van elkaar, en: kennis geplaatst in een actuele context beklijft beter, niets overblijft. Het HBO, waar het NL verplicht is ingevoerd, gaat met de dag verder achteruit, hetgeen zelfs tot massale protesten van studenten leidt. De ‘ik-wil-alleen-iets- managen-managers’ lopen klakkeloos en kritiekloos achter deze verloedering aan. Hieraan is niet vreemd dat het NL bezuinigingen op lesuren, op de kwaliteit van de docenten en op individuele aandacht voor studenten mogelijk maakt en tegelijkertijd het uitbreiden van het management legitimeert. (Zie artikel H.O. Actueel december 2006 van A.M.Oudemans en Th.C.W.Oudemans, Competentieonderwijs – een grootschalig experiment op mensen.)

Bij de kwaliteit van docenten worden al veel langer vraagtekens gezet. In het HBO worden vakdocenten met een academische opleiding veelvuldig vervangen door coaches zonder vakopleiding. Bij de Hogeschool van Amsterdam heeft inmiddels nog maar 50 %van de docenten een academische opleiding. Ook is al geruime tijd aangegeven dat deze docenten van het HBO de nieuwe docenten voor het middelbaar onderwijs opleiden. Door het Nieuwe Leren krijgen de nieuwe docenten voor het middelbaar onderwijs ongeveer 75% didactiek en nog maar 25% inhoud op ongeveer tweede klas VWO niveau. Dit heeft in een stad als Amsterdam ertoe geleid dat de leerlingen van een VWO 75% kans hebben op een leraar die zelf het VWO niet heeft gehaald. De NVAO beoordeelt de meeste lerarenopleidingen positief. Dat komt omdat zij alleen naar de ingevulde formats kijken en niet naar de werkelijkheid en de inhoud. Laat staan naar de inhoudelijke kwaliteit van het onderwijs. Op de constructieve gedachte om lerarenopleidingen weer naar de universiteit over te hevelen teneinde de inhoudelijke kwaliteit weer op niveau terug te brengen is noch van de NVAO, noch van de hogescholen, noch van de HBO-raad iets gehoord. De perverse financieringsregels vanuit de overheid leiden ertoe dat tegen elke prijs zoveel mogelijk studenten naar binnen moeten worden gelokt en gehouden. Dit financiële belang lijkt voor de hogescholen groter dan de inhoudelijke kwaliteit van toekomstige docenten.

De laatste loot aan de constructieve boom is de onderwijsmeter. Het is een wetenschappelijke, door econometristen en accountants doorgerekende methode om op efficiënte wijze het bedrag dat uitgegeven wordt aan onderwijs, verzorgd door docenten, te meten om dit vervolgens te vergelijken met het totale budget. (Zie artikel in de Volkskrant van 7 december 2006) Uit de eerste pilot bleek dat de onderzochte HBO instelling 21% van zijn budget aan onderwijs, verzorgd door docenten, uitgeeft. De HBO-raad heeft niet het debat gezocht maar er is gereageerd met one-liners als “Moeten we dan in tenten les geven?” De onderwijsmeter is ontwikkeld om studenten inzicht te geven of een opleiding onderwijsintensief of -extensief is, om Raden van Toezicht de mogelijkheid te geven om aan good governance meer inhoud te geven en om wetenschappelijk inzicht te verwerven ten aanzien van de relatie tussen de hoeveelheid onderwijs, verzorgd door docenten, en kwaliteit van de afgestudeerden. Zouden de HBO-raad en de afzonderlijke HBO-directies geen inzicht in de geldstromen willen hebben, geen benchmarking willen tussen de opleidingen, geen behoefte hebben om aan toekomstige studenten aan te geven hoeveel procent van het totale budget naar onderwijs gaat maar zouden ze de discussie willen verkleinen naar het totaal ondoorzichtige windowdressing-gebied van arbitraire uitgaven aan bureaucratie? Ook aangaande dit wetenschappelijk onderbouwde onderwerp is door de HBO-raad, de HBO-directies en OC&W het debat niet gezocht.

Misschien voeren onderwijsmanagers geen debat omdat ze aan vrijwel niemand verantwoording verschuldigd zijn. Ze zitten ofwel in een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) en worden niet gecontroleerd, ofwel bij een instituut en worden daar marginaal gecontroleerd en hebben de vrije hand, op de Raad van Toezicht na, om te doen en te laten wat ze willen. Het op afstand zetten van het onderwijs door OC&W is gebeurd zonder goede checks and balances in te bouwen. Daardoor is er een onaantastbare kaste van bestuurders en managers ontstaan die met helemaal niemand hoeven te discussiëren, laat staan verantwoording hoeven af te leggen voor hun beleid.
Wij willen graag het debat aangaan betreffende alle punten die wij hebben aangedragen.

Arnold Heertje
Anne Marie Oudemans