Energie in Europa

Energie: brandstof van de welvaart, nu en straks

Wim van Gemert

Essentie: het voorbereiden van de aankomende generatie op de realisatie van de ‘energietransitie’ heeft een hoge prioriteit.

 

Wij hebben het goed voor elkaar. Welbeschouwd. En dat geldt ook voor energie.

Zonder energie is geen economie denkbaar, is onze welvaart onbestaanbaar: het is een voorwaarde voor de kwaliteit van ons leven. Dit is een beetje een open deur. Maar we realiseren het ons niet zo. Het is geen onderwerp van grote aandacht. Dat komt door de vanzelfsprekendheid, omdat het overal en altijd beschikbaar is, omdat het, toch, betaalbaar is, en omdat het zo ontzettend comfortabel is. Het is een grote luxe dat energie simpel uit het stopcontact komt. Kortom, het is er gewoon. Op zichzelf is dat een prestatie van formaat, al beseffen we dat misschien niet altijd.

Toch is, als we naar de – nabije – toekomst kijken, deze beschikbaarheid allerminst vanzelfsprekend. Niet alleen onze maar elke economie is afhankelijk van energie. En met de groei, wereldwijd, stijgt het verbruik mee. Terwijl het fossiele aanbod nog maar beperkt toereikend is om in de komende decennia in de behoefte te voorzien. Voor de EU zal het aanbod steeds meer van buiten moeten komen. En daar komt het probleem van de klimaatverandering bij. Er zullen andere oplossingen voor productie en gebruik van energie noodzakelijk zijn.

Deze ontwikkelingen zouden wel eens zodanig kunnen zijn dat het niet voldoende zal blijken om in het huidige tempo en met de huidige intensiteit te werken aan de ‘verduurzaming’ van de energievoorziening. We zouden wel eens voor uitdagingen kunnen worden gesteld die voelbaar invloed zullen hebben op keuzen die we maken in ons persoonlijke leven, collectief en individueel. Iedereen, welke rol hij/zij ook speelt in de maatschappij, zal er mee te maken krijgen. Let wel, niet onze kleinkinderen, maar onze kinderen, en ook wij zelf.

Op dit moment wordt de noodzaak nog niet breed gevoeld. Er wordt wel gesteld dat er rampen moeten plaatsvinden om ons bewust te maken. Natuurrampen maar ook ‘schokmomenten’ waarop fossiele brandstoffen worden ingezet als politiek machtsmiddel. Dit is wel een heel hoge prijs. Niet alleen als zodanig maar ook omdat daarmee (te) laat wordt begonnen met het zoeken naar oplossingen. En kansen waarop te laat wordt ingesprongen zijn dreigingen. Bovendien, en het effect daarvan moet niet worden onderschat, biedt het tijdig investeren in oplossingen grote economische kansen in internationaal verband.

Echter, essentieel is dat de komende generatie, die een groot deel van de klus moet zien te klaren, zo goed mogelijk daarop wordt voorbereid. Deze generatie zal in samenwerking binnen alle geledingen keuzen moeten maken die leiden tot een duurzame energietoekomst. Ze zal ook gezamenlijk de vaardigheden daartoe moeten bezitten. Misschien zullen we het automatisme waarmee we initiatieven toetsen aan het criterium van economische groei moeten doorbreken. Hiermee annex zijn vragen zoals: wat willen we echt uit ons leven halen; zijn wij in staat ons een bestaan voor te stellen anders dan ‘ophoping’; kunnen wij ons zien als deel van iets groters, als tegenwicht van individualisering; zijn de positieve kanten van het omgooien van het roer in staat de vrees te overwinnen.

Cruciaal hierin is dat de rol van het onderwijs goed kan worden ingevuld. In die zin dat ze in staat zal zijn de aankomende generatie voor te bereiden in haar bewustwording dat we moeten voorkomen dat we collectief ‘van ramp naar ramp zullen leven’. Met name voor het HBO ligt hier een taak. Het onderwijspakket moet enerzijds de deskundige van morgen goed opleiden in zijn vak, om de grote betrouwbaarheid van de huidige energievoorziening te blijven waarborgen. Daarnaast moet hij worden voorbereid om, in samenwerking met anderen, de juiste veranderingen – misschien grote veranderingen –  te starten, of op zijn minst zijn rol daarin te spelen. De HBO- instellingen zullen sneller en meer moeten investeren in de theoretische kennis en experimentele voorzieningen die ze in staat zullen stellen de noodzakelijke vaardigheden aan de komende generatie mee te geven. Dat is hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Ik wil U het bovenstaande met nadruk onder de aandacht brengen, en U verzoeken in de politieke afwegingen mee te nemen dat het noodzakelijk is om, met name maar niet uitsluitend, in de HBO omgeving te investeren in de voorwaarden om de energietransitie in de maatschappij kansrijk te maken. Vooral de volgende ‘vaardigheden’ moeten we aan de komende generatie kunnen meegeven:

–          een grondige vakinhoudelijke en experimentele kennis m.b.t. introductie van nieuwe energiesystemen, en

–           een goed bewustzijn van het belang van de energietransitie voor onze toekomst, en

–          het vermogen en de bereidheid om met veranderingen te leven, en veranderingen te verwezenlijken door samen te werken, en

–         een aanstekelijk enthousiasme.

Ik doe dit verzoek niet voor mij, maar voor ons allen, onze kinderen en onze kleinkinderen. Voor hen kunnen we ons geen nalatigheid veroorloven. En we hebben niet zo veel tijd. We kunnen maar beter beginnen.

Ik ben graag bereid om desgevraagd toelichting te geven op het bovenstaande en op de inhoudelijke invulling, en wens U een goede voortgang toe bij de (in)formatie.

Dr Wim van Gemert is lector Energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen

Dit essay verscheen eerder in PG Kroeger en J. Zondag, Kennis Loont 2007-2011. 24 visies van lectoren op het regeringsbeleid. Utrecht, Dutch University Press, 2007. U kunt het boek hier bestellen.

Lees hier meer over het onderzoek van Wim van Gemert.