Wetenschap met en zonder overheid

Nieuws | de redactie

28 februari 2007 |

“Op nanoschaal, daar tellen geen wetten van op aard”. Zo begint een gedicht over nanatochnologie van Mesa+ van de Universiteit Twente. Het fascinerende van wetenschap en technologie is dat ze onbegrensde mogelijkheden bieden. Ze overstijgen ons voorstellingsvermogen. Met onze beperkte blik van vandaag kunnen we de toekomst niet overzien. Toch is 2030 ook geen ‘black box’. We kunnen onze blik wel richten op de toekomst zonder alle details te weten. En bij dat omkijken naar de toekomst past ook gerichte overheidssturing. Als de overheid investeert in onderzoek en innovatie dan mag ze daar iets voor terugverlangen. Het lukraak wegzetten van vele miljoenen en er maar op vertrouwen dat ze wel goed worden besteed, is onverantwoord. Focus en massa, door het bundelen van krachten en het definiëren van belangrijke onderzoeksthema’s, zijn hulpmiddelen voor sturing. Dat is zeker van belang voor innovaties die een doorkijk bieden op de mogelijke toepassingen. De overheid kan kiezen welke toepassingen volgens haar meer of minder bijdragen aan een concurrerende economie en daar haar beperkte middelen gericht op inzetten. Keuzes voor specifieke innovaties op het grensvlak tussen wetenschap en samenleving en bedrijfsleven zijn daarom goed te rechtvaardigen.

Tegelijkertijd past de overheid in het wetenschapsbeleid terughoudendheid. Het zogenaamde ongebonden en zuiver wetenschappelijk onderzoek moet zich niet inhoudelijk willen laten sturen door een overheid. Het zou te gek voor woorden zijn als met het aantreden van een nieuwe minister van wetenschapsbeleid ook een ander inhoudelijk stempel zou worden gedrukt op wetenschapsontwikkelingen. Bij het zuiver wetenschappelijk onderzoek is topkwaliteit het toverwoord. De inhoud komt van de onderzoekers. De grens tussen zuiver wetenschappelijk onderzoek en innovatie is niet meer zo scherp als ze ooit is geweest. Wie het strategisch plan leest van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk onderzoek (NWO) heeft moeite te ontdekken waar het een overgaat in het ander. NWO spreekt van ‘grensverleggend onderzoek’ en noemt zich intermediair tussen wetenschap en maatschappij. Ook de politiek heeft bijgedragen aan de grensvervaging door veel aandacht te schenken aan ‘valorisatie’ oftewel de maatschappelijke en economische meerwaarde van wetenschappelijk onderzoek. Het zou niet goed zijn wanneer de grensvervaging ertoe leidt dat de gerichte sturing van innovatie de gewenste terughoudende overheidssturing in het zuiver wetenschappelijk onderzoek aantast. Hier wreekt zich dat over de sturing van (zuiver) wetenschappelijk onderzoek en innovatie op de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Economische Zaken nogal eens verschillend wordt gedacht. De nieuwe minister van Economische Zaken met in haar huidige portefeuille het wetenschapsbeleid kan daar een goede brugfunctie in vervullen.

Cisca Joldersma
CDA Tweede Kamerlid
Woordvoerder wetenschapsbeleid

Cisca Joldersma sprak deze rede uit op het nieuwjaarssymposium van Nederlands Gesprekscentrum op 17 februari in Leusden.