‘Goede wetenschappers kruipen bij elkaar’

De kersverse minister wil de komende 100 dagen vooral met docenten en studenten gaan praten. Maar zelf weet hij al wel op hoofdlijnen waar hij met het wetenschapsbeleid heen wil. “Het is goed dat er clustering ontstaat in de wetenschap. Internationaal is dat een belangrijke vestigingsfactor. Goede wetenschappers kruipen bij elkaar. Kijk bijvoorbeeld naar fysica in Leiden, hoe dat 100 jaar geleden samenklonterde. Dat leverde een traditie van Nobelprijswinnaars als Lorentz op. Natuurlijk kun je dat als overheid niet helemaal plannen. Ik ben zelf huiverig voor planeconomieën à la de Sovjet Unie. Je kunt niet eenvoudigweg besluiten waar de top van de wetenschap zich vestigt. Maar je hebt als overheid hierin wel een dienende taak, om de zelf- aggregatie van excellente wetenschappers te versterken.

Kun je dit systeem ook van toepassing verklaren op eerstejaars? Daar heb ik zo mijn twijfels over. Als een student bijvoorbeeld in Nijmegen gaat studeren, en het onderwijs valt wat tegen, denk je dan dat hij na een half jaar zegt: laat ik maar naar Groningen gaan, want het onderwijs daar staat beter bekend? Dat lijkt me niet zo reëel. Vaak is het voor die student de eerste keer dat hij op kamers woont. Op zo’n moment gaat zo’n student niet zo snel van stad wisselen, want sociaal is hij nog kwetsbaar. Moet je dan tegen studenten zeggen: zoek de beste kwaliteit maar op? Of moet je niet gewoon zeggen: het onderwijs in Nijmegen moet gewoon goed zijn? Ik ben geneigd om het laatste te zeggen. Om die reden geloof ik niet zo in shoppen. Daarom moet ik nog eens heel goed naar de plannen voor leerrechten gaan kijken. Ik weet namelijk niet of dat wel een goed idee is”. Al tijdens de verkiezingscampagne uitte Plasterk zijn scepsis over leerrechten: “Ik zou er mee oppassen. Het is volgens mij niet reëel, de student als homo economicus is een fictie.” Hij wees er op dat studenten het liefst dichtbij huis gaan studeren en gelooft ook niet dat zij bij gebleken gebreken in de kwaliteit elders een opleiding gaan zoeken. “Ze blijven ook zitten als het onderwijs niet goed is.”

Ook in het innovatiebeleid wil minister Plasterk onderzoeken hoe hij zelf- aggregatie van talent kan stimuleren. “We kunnen het nieuwe Shell niet plannen. Multinationals zijn ook gewoon in garages begonnen. Als minister sta je daar niet machteloos tegenover. Maar je moet wel bescheiden zijn”.