JPB-IV degelijk of weinig ambitieus?

Het voorzichtigheidsbeginsel leidt immers tot een scenario met hogere groei voor beleidsvraagstukken die moeilijker worden naarmate de economie sneller groeit. Bovendien blijkt het regeerakkoord niet ambitieuzer in het wegwerken van het houdbaarheidstekort, terwijl de schatting van het houdbaarheidstekort in het trendmatige scenario juist is verhoogd van 1¼% BBP naar 2¼% BBP, door de forse opwaartse bijstelling van de levensverwachting in nieuwe CBS-prognoses. De oud-CPB-chef concludeert dat de coalitiepartners het laten vervallen van de voorzichtigheids­marge in het begrotingsbeleid niet hebben gecompenseerd met een hogere ambitie voor het wegwerken van het houdbaarheids­tekort in de overheidsfinanciën. Ook de hogere levensverwachting heeft nog geen beleidsmatig antwoord gekregen. “Het gebruik van een ambitieuzer doel voor het begrotingsscenario is in wezen gelijkwaardig aan het gebruik van een voorzichtig scenario. Maar als je zegt ‘Ik ga uit van een voorzichtig scenario’, dan klinkt dat degelijk en betrouwbaar. Wanneer je zegt ‘Ik kies ambitieuze doelstellingen’, roept dit al gauw de vraag op of dat wel realistisch is en of het niet beter een tandje minder zou kunnen. Hoe zeer beide formuleringen ook in de praktijk op hetzelfde neerkomen, de woordkeuze roept verschillende reacties op.” 
 
 
Van 1994 tot begin dit jaar hanteerden de coalitiepartners tijdens de formatie van een nieuw kabinet een voorzichtigheidsmarge bij het vaststellen van de uitgangspunten van het begrotingsbeleid. Zo werkten beide paarse kabinetten (1994-1998 en 1998-2002) met behoedzame scenario’s waarin de economische groei jaarlijks ruim 0,6% lager lag dan de beste voorspelling tijdens de formatie. Vanaf 2002 werd de voorzichtigheidsmarge verkleind naar 0,25%. Begin dit jaar is hij verder teruggebracht tot nul.
In zijn oratie gaat Henk Don nader in op de achtergronden van de voorzichtigheidsmarge. Hij laat zien dat de marge van 0,25% goed past bij de omvang van de relevante onzekerheden en bij redelijke veronderstellingen over de relatief grotere schade van tegenvallers in vergelijking met meevallers. Gegeven de omvang van overheidstekorten en overheidsschuld in 1993-1994 was de grotere marge die toen gehanteerd werd ook goed te begrijpen. De nieuwe coalitie heeft het voorzichtige scenario verlaten. Daartegenover zijn enkele spelregels over het omgaan met mee- en tegenvallers aangescherpt, maar dat neemt de asymmetrie van de nutsfunctie niet weg. Hebben de coalitiepartners het voorzichtige scenario wellicht ingeruild voor een hogere ambitiewaarde voor het begrotingssaldo?

Don gaat in zijn rede ook in op het rapport van het Internationale Monetaire Fonds van maart vorig jaar, waarin zeer lovend gesproken werd over het Nederlandse begrotingsbeleid (IMF, 2006). Maar juist over het gebruik van een voorzichtig scenario toonde de staf van het IMF zich kritisch. Don legt uit waarom hij niet overtuigd is door hun argumenten. Het IMF meent dat de best beschikbare raming het uitgangspunt moet zijn voor het beleid, omdat op die manier verstorende signalen worden vermeden en de geloofwaardigheid niet ondermijnd wordt. Don is ervan overtuigd dat de geloofwaardigheid pas in gevaar komt als de voorzichtigheidsmarge wordt verzwegen of verbloemd, of niet realistisch zou zijn.