Samenwerken aan Nederland

Een lange rij “gewone burgers” in de hal van de Jaarbeurs, allemaal in de wacht voor het detectiepoortje. Vanavond zijn 250 mensen door het kabinet uitgenodigd om mee te praten over de toekomst van Nederland. Voor mij staan een man in een rolstoel en een zakenvrouw in mantelpak, naast me een Aziatisch meisje dat de Beta-techniek-award heeft gewonnen en achter me een wat oudere man met een strikje en een mindmapper, die uitlegt dat alle discussies die avond “gemindmapped” gaan worden. Alle deelnemers zijn geselecteerd omdat ze eerder van zich hebben laten horen; ze hebben een prijs gewonnen, gereageerd op een website, ze zijn aanwezig geweest bij werkbezoeken of ze hebben simpelweg een brief geschreven. Zoals de Minister President het later die avond zal beschrijven: “allemaal betrokken burgers die een mening hebben over hoe het beter kan in Nederland”. Ik behoor zelf tot de website- categorie, en zal vanavond anderhalf uur met minister Plasterk aan tafel zitten om over kwaliteitsverbetering in het onderwijs te praten.

Het duurt een tijdje voor iedereen binnen is, want er is slechts één detectiepoortje voor de mensen met tas. “Ja hoor,” schampert de zakenvrouw voor me, “vrouwen worden weer gediscrimineerd!”. Eenmaal binnen blijkt dat het hele programma plaats gaat vinden in een grote zaal. In het midden bevindt zich een groot podium met daarvoor een grand cafe- achtige setting, daar omheen staan 15 lange tafels waar de “besloten” gesprekken met de bewindspersonen gaan plaatsvinden. Op de muren achter de tafels zijn grote foto’s van de ministers en staatssecretarissen geprojecteerd, samen met mindmap- schema’s die de structuur van de discussie weergeven.

Volgens de uitnodiging gaan we eerst met z’n allen dineren, waarna de bijeenkomst geopend zal worden door de Minister President. Het kabinet dineert kennelijk ergens anders, want tijdens het eten is er helaas nog geen minister te zien. Wel ontdek ik tussen alle mensen een paar bekenden, overigens allemaal lid van maatschappelijke organisaties, waaruit maar weer blijkt hoe klein de wereld van de betrokken burgers kennelijk is. Terwijl me van alle kanten luxe hapjes worden aangeboden word ik samen met een meisje dat zich bezighoudt met ontwikkelingswerk gecharterd om op de foto te gaan voor de beleidsagenda. Het is de bedoeling dat de agenda wordt opgeleukt met foto’s van burgers die in tekstballonnetjes aangeven waar het kabinet mee aan de slag moet de komende periode.

Net als ik mijn verhaal aan het houden ben tegen de man die verantwoordelijk is voor de inhoud van de tekstballonnetjes schalt er een stem door de zaal; of iedereen naar het podium wil komen want de Minister President gaat de avond openen. De speech van Balkenende is voorspelbaar: “we zijn ongelofelijk blij dat u heeft willen komen om met ons mee te denken, we zijn blij met u, het kabinet kan niet zonder inbreng van u, u staat middenin de samenleving, veel plezier en succes vanavond!” is ongeveer de boodschap. Dan geeft de organisatie het startsein om naar de gesprekstafels te gaan, alwaar de ministers en staatssecretarissen al staan te wachten.  Een journalist van het AD vraagt me nog snel wat ik verwacht van deze avond, waarop ik antwoord dat ik hoop dat ik er niet alleen voor hem en zijn soortgenoten ben, maar dat ik ook nog van enig nut kan zijn.

Plasterk begroet iedereen hartelijk en ik ontmoet de mensen met wie ik aan tafel zit: drie succesvolle allochtone studenten, twee docenten die werkzaam zijn op een basisschool, een meisje dat een internetdatabase voor invalleerkrachten heeft opgezet, twee ondernemers, een jongen die in een studentenraadsfractie zit enzovoort. In totaal zijn we met zijn elven, en het valt op dat we allemaal een hele andere achtergrond hebben. De discussie zal dus niet alleen over Hoger Onderwijs gaan, maar over alle sectoren. Dat wist ook Plasterk niet: de organisatie blijkt volledig buiten hem om te zijn gegaan. Maar dat mag de pret niet drukken: we gaan met z’n allen nog eens ontleden welke problemen er zijn binnen het onderwijs.

Al gauw raakt de mindmap-mevrouw, die verwoed probeert mee te typen, volledig het  spoor bijster want de problemen vliegen over tafel. “Leerlingen zijn niets meer dan een nummer!”, “Ouders worden te weinig betrokken!”, “het docentschap wordt niet genoeg gewaardeerd!”, “Het onderwijs is te grootschalig georganiseerd!” “Onderwijsinstellingen moeten meer autonomie krijgen!”. We springen van de hak op de tak en aangezien de zaal behoorlijk rumoerig is en bijna niemand elkaar goed kan verstaan is de discussie niet erg gestructureerd. Maar Plasterk luistert geduldig naar alle verhalen en je kunt merken dat hij er wel plezier in heeft, al heeft hij duidelijk geen hele hoge verwachtingen.

De mindmap- mevrouw heeft ondertussen een gigantische lijst met problemen geproduceerd op het scherm, waarvan de meeste niet gelden voor het hele onderwijs maar voor een bepaalde sector, en de discussieleider geeft aan dat we volgens het schema nu over oplossingen moeten gaan nadenken. Plasterk zegt: “moet dat?”, en de meneer naast mij reageert: “Ik denk dat de meeste oplossingen wel voor de hand liggen. Als het onderwijs bijvoorbeeld te grootschalig is moet je het kleinschaliger maken”. Wat ongeveer het niveau van de discussie weergeeft. Tijd om dieper in te gaan op bepaalde zaken is er niet, want voor we het wisten was het uur om en werden we gesommeerd om ons naar het podium te begeven. De Minister President stond klaar om een afsluitende speech te geven en ons allemaal uit te nodigen om de uitzending van Knevel en Van den Brink bij te wonen.

Bij mijn tafelgenoten en bij mijzelf overheerste nadien toch een beetje de kater. Napratend bleek dat het toch allemaal vrij weinig zin had gehad, dit gesprek. Waarschijnlijk heeft Plasterk zijn beleid allang in grote lijnen uitgestippeld, de problemen allang in kaart gebracht, maar in plaats dat we gebruikt werden als laatste klankbord moesten we maar weer eens aan het begin beginnen. “Welke problemen spelen er in het onderwijs?” Daar is de minister toch 90 dagen voor het land in geweest? We kwamen tot de conclusie dat het zinniger was geweest om te reageren en input te leveren op het beleid dat Plasterk ongetwijfeld in gedachten heeft, maar helaas niet heeft prijsgegeven. Misschien moet het kabinet dit burgerplatform nog eens bijeenroepen, maar dan met die doelstelling.