‘Cambridge-connectie’ bij Al-Quaida

Zo blijkt er een uitgebreid relatienetwerk te zijn gevormd in en rond de universiteit en ziekenhuizen in Cambridge. Vier van de acht opgepakte artsen hadden elkaar daar in 2005 in hun studie leren kennen. De leidende persoon, de in Jordanië als briljante student koninklijk gelauwerde Mohammed Asha, liep daar hoogst waarschijnlijk stage en legde er met hen ook een link.

De betrokkenen waren niet (meer) vanuit één toonaangevend islamitisch land afkomstig. Anders dan de kapers van 11 september 2001 – bijna allemaal Saoedi’s – zijn de jonge artsen uit allerlei landen bij elkaar gekomen, zoals Irak, Jordanië, India en Saoedi-Arabië.

Deze ontwikkeling sluit omineus aan op de analyses van de networking (en werking) onder studenten, die de Britse geheime dienst al in 2005 liet lekken. Voor de echte leiders van de terroristische operaties en netwerken zou Al Quaida bewust zich ontplooien onder actieve studenten – liefst mannen in bèta-faculteiten. Daar zouden zulke studenten een eigen omgeving en houvast in kunnen vinden en op hoog niveau verbindingen kunnen leggen. Was men toen vooral bevreesd over ‘home grown’ netwerken onder allochtone jongeren, nu is de focus ook gericht op de voorheen veel minder verdachte hoog opgeleide topstudenten en jonge professionals in ‘tekortvakken’ op de arbeidsmarkt.

In 2005 bleek uit Kamervragen naar aanleiding van de analyse op ScienceGuide van deze ontwikkeling, dat na een eerdere rapportage door het COT de facto weinig was ondernomen om kennis en preventie bijeen te brengen. Over de actuele bedreiging is opnieuw weinig discussie of doordenking in de relevante kringen, zoals het hoger onderwijs, merkbaar.

“Je moet als medewerker of student alert zijn op de verdachte afwijking”, meent COT-voorzitter Uri Rosenthal. Hij is de Nederlandse autoriteit op het gebied van veiligheid en crisismanagement. Medewerkers en studenten moeten waakzaam zijn. “Natuurlijk wil je als universiteit geen verlengstuk van de AIVD zijn, maar je hebt ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid om radicaliseringstendensen te melden en personeel goed te screenen”, zei Rosenthal vorig jaar in een vraaggesprek met het Tilburgse universiteitsblad Univers .

In 2004 verscheen bij zijn Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement (COT) een onderzoek naar de veiligheid en crisisbeheersing in het hoger onderwijs. Zijn conclusies: De universiteit is ‘een spiegel van de maatschappij’ en loopt dus dezelfde risico’s als elke andere grote organisatie. “Bovendien is een universiteit als kennisbeheerder extra kwetsbaar”, zegt Rosenthal. “De aanwezigheid van bepaalde kennis, materiaal of technologie zijn zaken die het risico op misbruik zeker niet denkbeeldig maken.”

Rosenthal wees daarbij ook op de gevaren die de zo geprezen en nagestreefde internationalisering, met zich meebrengt. “Het eerste doel van een universiteit is kennis verder helpen, vondsten delen met iedereen op de wereld. Dat staat haaks op de huidige maatschappelijke ontwikkeling van radicalisering van bepaalde groepen. Zij proberen via onderwijs en onderzoek aan informatie te komen. Het risico op misbruik van kennis wordt onderschat.”

Rosenthal pleitte ervoor dat wetenschappers, vooral in de exacte en medische wetenschappen, alert zijn op vragen van overzeese collega’s. “Als je een mailtje krijgt van een chemicus uit een exotisch land die erg veel interesse heeft in proeven met een middel dat ook voor kwade bedoelingen bruikbaar is, dan moet de antenne op gaan. Dat is tegennatuurlijk, maar we moeten wetenschappers bewust maken van de risico’s. Hetzelfde geldt voor interesse voor bepaalde seminars van studenten of wetenschappers uit landen waarvan je weet dat ze niet komen uit eigen interesse, maar strak door de regering worden gecoacht.”