Kunst blijft ‘slimme investering’

‘Motieven om kunst aan te kopen waren tot een paar jaar geleden vooral het tonen van maatschappelijke betrokkenheid, het verbeteren van een reputatie en dergelijke. Kunstaankopen als een marketinginstrument. Bedrijven als UBS en de Deutsche Bank kopen al langer kunst en hebben grote collecties in hun bezit’, vertelt dr. Rachel Campbell, economisch onderzoeker aan de UM.
Sinds de oprichting van het Fine Art Fund in Engeland in 2003, het belangrijkste kunstfonds ter wereld, wordt er door bedrijven op een professionelere manier in kunst geïnvesteerd. Met een vermogen van 75 miljoen pond is het het meest succesvolle kunstfonds waarin bedrijven, maar ook rijke particulieren kunnen participeren. Campbell: ‘Het Fine Art Fund handelt actief met haar kunst, met als doel het kapitaal te vergroten. Die handelswijze verschilt van fonds tot fonds. Ook kunnen particulieren bij het ene fonds bijvoorbeeld wel deelnemen, terwijl het andere zich alleen op het bedrijfsleven richt. Ik doe onderzoek naar de verschillende fondsen, hun voorwaarden, de belastingvoordelen in diverse landen en dergelijke.

Daarnaast ben ik geïnteresseerd in de strategische invalshoek. Wat maakt het voor bedrijven interessant om in kunst te investeren? Wat is de waarde van een kunstwerk en hoe verhoudt zich die tot de prijs? Wanneer waren welke stromingen in de geschiedenis ‘booming’? Hoe komen prijzen van kunst tot stand? Je ziet bijvoorbeeld dat nu de economie in India en China sterk aantrekt, er vanuit die landen ook veel vraag is naar Chinese en Indiase kunst die eerder geëxporteerd werd uit dat land. De nieuwe rijken in die landen willen consumeren en hun status tonen met deze ‘teruggekochte’ kunst.’

Maar ook als een wereldberoemde kunstverzamelaar, als Charles Saatchi, de collectie van een aantal pas afgestudeerde kunstenaars in Londen opkoopt, drijft dat de prijs van hun werk meteen op, zag Campbell onlangs nog. ‘Of als een werk tentoongesteld is op de vijfjaarlijkse Documenta in Duitsland, of de tweejaarlijkse Biënnale van Venetië, heeft dat ook een positief effect op de prijs.’

En wat maakt het voor bedrijven dan zo interessant om in kunst te investeren? ‘Investeringen in kunst kennen een vrij stabiel rendement’, weet Campbell. ‘De waarde van kunst vermindert niet in tijden van inflatie. De kunstmarkt staat wat dat betreft los van andere investeringsmarkten. Het is voor een bedrijf aantrekkelijk om investeringen te spreiden over diverse markten en de kunst is daarom zeker een interessante aanvulling.’

 ‘Ik leg hiervoor twee grote databases naast elkaar, die van het veilinghuis Sotheby’s in Londen en van Sotheby’s en Christie’s in Amsterdam. Ik vergelijk de prijzen van geveilde schilderijen met de prijzen die een paar jaar geleden voor het zelfde schilderij werden betaald. Het verschil in die tijd is belangrijk. Op deze manier kan ik een algemene index maken voor hoe prijzen zich ontwikkelen voor bepaalde soorten kunst.’ Deze informatie is volgens Campbell interessant voor veel verschillende doelgroepen. ‘Niet alleen investeerders, maar ook veilinghuizen en verzekeringsbedrijven zijn hierbij gebaat.’

Alle categorieën, van impressionisme, expressionisme, oude meesters tot hedendaagse kunst komen aan bod. Campbell: ‘De data gaan terug tot de achttiende eeuw, dus het is een flinke klus. Ik wil de prijzen uit het verleden begrijpen en de prijsontwikkeling naast die van onroerend goed en aandelenmarkt leggen. Wat gebeurde er bijvoorbeeld met die beleggingsmarkten in de Tweede Wereldoorlog en hoe deed de kunst het tegelijkertijd?’ Haar European Fine Art Index is vergelijkbaar met de Fine Art Index for US art auctions in de Verenigde Staten. Campbell werkt samen met prof. Michael Moses van de Stern Business School in New York, die deze Amerikaanse variant ontwikkelde. ‘Een geweldige samenwerking. Bovendien kan hun methodiek om de index jaarlijks te updaten ook worden toegepast op onze Europese index, dat is een praktische bijkomstigheid.’

Er zijn nog niet zo heel veel onderzoekers in de wereld die zich bezighouden met investeren in kunst, maar de groep groeit. Tijdens The European Fine Art Fair (TEFAF) in Maastricht het afgelopen voorjaar was er een internationaal symposium voor kunstexperts en academici, georganiseerd door Campbell. Voor het eerst kwam deze selecte groep bij elkaar, naar ieders tevredenheid. Vanaf nu zal de economische faculteit jaarlijks of tweejaarlijks een symposium rond investeren in kunst organiseren tijdens de TEFAF.

Rachel Campbell kijkt ondertussen alweer uit naar mogelijk vervolgonderzoek in de kunstsector. ‘Ik zou graag onderzoek doen naar een constructie die pensioenvoorzieningen regelt voor een groep kunstenaars, zoals dat in de VS al bestaat. Een groep van twintig tot vijftig kunstenaars vormt een collectief, in de hoop dat een enkeling of een paar van hen succesvol gaan verkopen. Die inkomsten worden over de groep verspreid, waardoor de hele groep een soort oudedagsvoorziening tegemoet ziet. Voor de meeste kunstenaars is een pensioenvoorziening geen vanzelfsprekendheid, de enkeling daargelaten die heel succesvol is. Ik zou graag de mogelijkheden voor so’n systeem in Europa in kaart brengen, omdat het een mooie manier is om inkomsten uit kunst op een nette manier te verdelen.’

met dank aan Reseach magazine UM