Natte zomer – dikke bomen
Een voor Nederland nieuwe, nauwkeurige methode om dagelijks de dikte van bomen te meten heeft aan het licht gebracht dat de boomomtrek tijdens een droge periode krimpt, maar snel herstelt gedurende een natte periode. Dat blijkt uit de eerste metingen met nieuwe, zgn. dendrometers die onderzoekers van Wageningen Universiteit en Researchcentrum (Wageningen UR) om de stammen van bomen in natuurgebieden hebben aangebracht.
De metingen moeten meer inzicht geven in effecten van klimaatveranderingen op bossen, en het aanpassingsvermogen van bomen.
De dendrometers registreren ieder uur de stamomtrek van een aantal bomen tot in tienden millimeters nauwkeurig. Het meetinstrument bestaat uit een aluminium band die op borsthoogte rond de boom is bevestigd. Een veer zorgt voor voldoende spanning, maar knelt niet.
De geautomatiseerde instrumenten die op honderd bomen (Douglas-sparren, eiken, beuken en grove dennen) in 22 bosreservaten in Nederland zijn gemonteerd, verzamelen ieder uur gegevens over stamomvang van de bomen en de temperatuur. Daarnaast wordt de hoeveelheid neerslag vastgelegd. Met de meetinstrumenten kunnen boomdiktes op de korte termijn van bijvoorbeeld een dag tot periodes van tientallen jaren gevolgd worden. Daartoe blijven de meters decennialang aan de bomen bevestigd. De registraties moeten meer inzicht geven in het korte termijn aanpassingsvermogen van de bomen aan extreme condities, zoals zeer droge of natte periodes, maar ook aan de groeivorderingen gedurende het verloop van de seizoenen. Op de lange termijn moeten groeitrends onder klimaatveranderingen helder worden. Zo zal uit de metingen na jaren een eventueel verloop in de start en einde van het groeiseizoen zichtbaar worden.
Proefmetingen in de wispelturige zomer van 2006 laten zien dat in droge tijden, zoals in juli vorig jaar, de omtrek van de stam van een Douglas-spar krimpt. In de daaropvolgende natte en koele augustusmaand zwelde de stam zeer snel. Ook bleef de omvang van de wintergroene Douglas-spar in de zachte winter licht toenemen. De droge maand april 2007 is eveneens in de omvang van de boomomtrek terug te vinden, net als de natte zomermaanden, waarin de stam een voorspoedige groei doormaakte. De Douglas-spar staat bekend om zijn gevoeligheid voor droogte.
De meetgegevens van de honderd dendrometers zullen worden gekoppeld aan resultaten van jaarringonderzoek en analyses van de groei van het cambium – de groeilaag in de bast van de boom – die in de komende jaren op dezelfde standplaatsen zijn gepland.
Bosreservaten zijn geschikte locaties voor deze dendrometrische methode, omdat veel bekend is over de voorgeschiedenis van het bos. Bovendien worden er geen bomen gekapt en kunnen de onderzoekers hun keus laten vallen op representatieve exemplaren.
Foto: Dendrometer (foto: Wim van Orden, Alterra)
