Een nieuwe rol voor de hbo-jurist

In zijn artikel Mystificatie, hiërarchie en groepsinitiatie schrijft mr. Van de Luytgaarden onder meer:

“Preventief juridisch denken is anders dan het tot nu gepraktiseerde socratisch-hiërarchisch juridische denken. Zoals al eerder gesteld is de traditionele rolopvatting van de jurist gericht op het verleden: wat is er precies gebeurd, wat zijn feiten en welke principes liggen onder de feiten.

De HBO-jurist zou kunnen leren preventief-juridisch te denken en te werken, dus niet meer het als het ware terugwinden van het filmpje, maar vooral het vooruit kijken met de cliënt naar de beste manier van handelen in zijn casus. Het gaat dan niet om een juridisch probleem en de mogelijke oplossing daarvan, maar het gaat om het samen met de cliënt scheppen van een context om juridische problemen in de toekomst te voorkomen

Dit zou een extra dimensie aan de invulling van het beroep van de HBO- jurist kunnen geven. Hij zou dan als preventieve jurist vooral een open geest moet hebben en niet alleen in juridische predisposities moet denken. Hij zou creatief moet zijn in het zoeken van al dan niet mooie juridische oplossingen en de moed moeten hebben in welke context dan ook de belangen van de cliënt voorop te stellen en nooit die van de eigen beroepsgroep of bijvoorbeeld het kantoor. Er is dan sprake van een paradigma wisseling, omdat de cliënt niet alleen meer goed bediend wordt met een juridische gereedschapskist vol juridische vaardigheden, maar veel breder ondersteund wordt door andere vaardigheden, zoals:

– risicomanagement;
– juridische audits;
– multidisciplinair handelen;
– creatief denken en handelen;
– cliënt aansporen tot juridische zelfhulp;

Hiervoor is uiteraard vereist dat de betrokken HBO-jurist voldoende juridisch verstand van zaken heeft om zich boven de materie te stellen en de cliënt op een preventieve manier bij te staan. Maar hij hoeft niet alle ins en outs van het juridische metier te kennen. Slechts het systeem van het recht en een rechtsgebied moet hij zich eigen maken. En overigens laat hij zich leiden door preventie.

Het traditionele socratisch-hierarchische juridische denken laat zich door twee elementen karakteriseren:

a)       de probleem pas aan te pakken als het maximaal ontwikkeld is;

b)     de oplossingen slechts te zoeken binnen het nauwe kader van het recht.

De preventieve HBO-juridische aanpak staat voor:

a)      het voorkomen van juridische problemen;

b)       een brede niet per se juridische oplossingsgerichtheid.

Het preventieve vraagt een andere aanpak die gericht is op een analyse van de riciso’s die de cliënt loopt op persoonlijk, organisatorisch, economische en commercieel vlak. En het ontwerpen van een plan van aanpak om te voorkomen dat problemen ontstaan.

Het grote voordeel van deze aanpak is dat de cliënt persoonlijker wordt behandeld en dat de aanpak van de problemen gebeurt in bredere context zonder dat het vakinhoudelijke daaronder lijdt. En dan?
Dat dit echter een totaal andere manier van opleiden vraagt zal u wel duidelijk zijn. Dit betekent dat met de komst van de HBO-rechten studie niet alleen nieuwe studenten worden opgeleid, maar ook nieuwe docenten voor de collegezalen moeten verschijnen. Die nieuwe docenten zijn veelal in de oude traditionele manier van juridisch onderwijs groot geworden. Daarom wordt van hen een omslag in het denken gevraagd. Is het nodig? Niet per se, maar indien werkelijke veranderingen plaats moeten vinden en de HBO-jurist werkelijk een eigen plek zal moeten krijgen in de juridische beroepswereld dan wel. Dan is er ruimte voor een eigen beroep, met de bijbehorende beroepstrots.

Doen we het niet dan blijft de HBO- jurist het hulpje van de academische jurist, de klerk oneerbiedig gezegd, de te heet gewassen academische jurist of de beroepsbeoefenaar voor wie de theorie van het recht te moeilijk was. Dat mag niet gebeuren daarvoor is zijn positie in onze samenleving te veelbelovend en te belangrijk.

Het artikel ‘Mystificatie, hiërarchie en groepsinitiatie’ leest u hier. Het verscheen eerder in het Nederlands Juristenblad.