Universitaire lobby: een vals duet

Het is ieder jaar hetzelfde liedje. Het gaat ongeveer zo:

Oh, oh, Den Haag, Geef ons meer geld,

Want we worden altijd (ja! echt altijd!!) achtergesteld.

En vraag ons niet om prestaties die er toe doen,

Wetenschap is onafhankelijk, kom op met die poen!

Het werd dit jaar voorgedragen door een illuster duo. De eerstestem werd gezongen door de voorzitter van de VSNU, Sijbolt Noorda.De bariton op de achtergrond was van Roelof de Wijkerslooth,voorzitter van het College van Bestuur van de UniversiteitNijmegen. Twee zangers die weten waar ze het over hebben. Noordawas in zijn vorige baan zo’n dertig jaar lid van het College vanBestuur van de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft in die tijdveel bereikt. De UvA is berucht om zijn interne bureaucratie enorganisatorisch onvermogen, scoort op zijn best middelmatig ininternationale vergelijkingen, is berucht om zijn slechtecontracten voor jonge onderzoekers en verspeelde zijn positie alsde grootste universiteit van Nederland. Van Wijkersloot gaat ookalweer 15 jaar mee in het circuit. Hij was ooit directeur van Roycoom daarna DG Hoger Onderwijs te worden. Het leverde hem binnen OCWde bijnaam ‘De Soepbaron’ op. Daarna volgde de overstap naarNijmegen.

De inzet van de jaarlijkse klaagzang was dit jaar een bedrag van100 miljoen. De VSNU wilde ons doen geloven dat de minister ditbedrag wilde bezuinigen op wetenschappelijk onderzoek. Afgekekenvan Greenpeace werd het universitaire equivalent van de weerlozezeehondjes in de strijd gegooid. Door de ingreep van de ministerzouden de universiteiten 1100 jonge,getalenteerde onderzoekers op straat moeten zetten. Gelooft uhet?

Eerst maar eens de feiten. Plasterk, de nieuwe minister van OCWgaat 100 miljoen euro overhevelen van de eerste naar de tweedegeldstroom. In de eerste geldstroom gaat het geld rechtstreeks naarde universiteit. Die bepaalt zelf hoe het geld over deverschillende faculteiten en vakgroepen verdeeld wordt. In detweede geldstroom wordt het geld verdeeld door NWO. De procedurebij NWO is dat onderzoekers onderling uitmaken wat de besteonderzoeksvoorstellen zijn. Daar gaat het geld naar toe. De eerstegeldstroom bestaat uit grofweg 1,2 miljard, NWO heeft ongeveer 400mln te besteden. Plasterk wil 100 mln overhevelen van de eerstenaar de tweede geldstroom.

Een bescheiden bedrag, maar een goed begin. De kans dat onsschaarse belastinggeld naar de beste onderzoekers gaat, is in detweede geldstroom veel groter dan in de eerste. Binnen eenuniversiteit wordt er namelijk enthousiast aan politiek gedaan. Wiehet slimste in dit spel opereert kan rekenen op meer geld. Maarpolitiekje spelen heeft helaas niets te maken met de kwaliteit vanonderzoek. Was het maar zo, dan had Nederland heel wat meertoponderzoekers.

Daar komt bovenop dat de verdeling van het geld over de dertienuniversiteiten sinds 1983 niet veranderd is. Of een universiteithet nou goed heeft gedaan of niet, het doet er niet toe: al bijna25 jaar kan een universiteit rekenen op een vast deel van de koek.De oudere universiteiten, zoals Amsterdam, Leiden en Delft, krijgendaardoor een buitenproportionele hoeveelheid geld in verhouding totnieuwkomers als Twente en Maastricht.

Het is hoog tijd dat er iets gebeurd aan deze vreemde situatie. Datheeft vrijwel geen enkele minister aangedurfd. De laatste pogingwas van Ritzen, maar die krabbelde na een boos liedje van deuniversiteiten terug. Hulde dus voor Plasterk. Eindelijk eenminister die niet alleen spreekt over excellentie, maar dat ookomzet in actie. Hopelijk is het niet meer dan een begin. Als hij dekomend drie jaar steeds 100 miljoen overhevelt, zijn de eerste entweede geldstroom bijna in balans aan het einde van dezeregeerperiode.

Maar die arme zeehondjes jonge onderzoekers dan, hoor ik u denken? Dat is waarom Noorda enDe Wijkerslooth zo’n vals duet zingen. Laten we beginnen met dearbeidssituatie van de meeste AIO’s en postdocs. Iedereen dieiemand in zo’n situatie kent, weet dat ze meestal niet te benijdenzijn. De ‘vaste aanstellingen’ zijn gevuld door de ouderegeneratie, waardoor de jongere onderzoekers experts zijn incontracthoppen. Het is een typisch insider-outsider probleem. Wiezijn daar verantwoordelijk voor? Dat zijn de bestuurders van onzeuniversiteiten. Nu opeens die jonge onderzoekers erbij slepen ombestaande belangen te verdedigen is een typisch geval vankrokodillentranen.

Het dreigement om jonge onderzoekers te ontslaan is bovenal loos.Het is alsof Ajax dreigt om zijn talentvolle jonge spelers opstraat te zetten omdat Jari Litmanen een contract voor het levenheeft. Als Nijmegen daar echt voor kiest zullen er genoeg andereuniversiteiten klaarstaan om hen met open armen te ontvangen. Medeomdat Plasterk ervoor gaat zorgen dat de beurzen voor getalenteerdejonge onderzoekers (zogenaamde “Veni, Vidi, Vici beurzen”) voor100% vanuit NWO gefinancierd worden, waar dat vroeger 50% was.Jonge onderzoekers hoeven dus niet meer te bedelen bij hunfaculteit om geld, ze kunnen gewoon meteen aan de slag met hunpassie. Het wordt een boeiende concurrentieslag tussenuniversiteiten om het beste talent. Dat werd hoog tijd.

Frans Nauta

Lector Innovatie aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen

www.nauta.org

NB: de auteur houdt zich aanbevolen voor een passende melodie