Ramadan wil helder realisme over identiteit

Ramadan bekleedt de wisselleerstoel ‘Burgerschap en Identiteit’ aan de EUR. Op vrijdag 9 november 2007 houdt hij zijn inaugurele rede ‘Citizenship and Identity: old terminology and new challenges’. Daarin komt hij met enkele prikkelende gedachten over een ‘ een heldere en realistische benadering’ van het debat over identiteit en burgerschap. Ramadan stelt onder meer dat de Europese samenlevingen zich geplaatst zien voor nieuwe, uiterst complexe uitdagingen. De aanwezigheid van miljoenen nieuwe burgers (grotendeels met een islamitische achtergrond) wordt gezien als potentiële bedreiging: hoe zit het met onze wortels, ons erfgoed, onze identiteit en onze toekomst? Wat willen zij? Zich aanpassen, integreren of heimelijk de Europese landen koloniseren?

In plaats van ons te laten sturen door negatieve denkbeelden, wantrouwen en angst, moeten we ons heil juist zoeken in een intensief, rationeel en redelijk debat, vindt Ramadan. In dat opzicht kunnen – en moeten – academici helpen om het debat vorm te geven door diepgang en rationaliteit in te brengen, maar ook door compromisloos te zijn op het punt van wezenlijke principes of meeslepend optimisme. We hebben behoefte aan een heldere en realistische benadering. Om die te bereiken is het belangrijk terug te keren naar oude concepten – zoals burgerschap en nationale identiteit – en ons te verdiepen in de vroegere en huidige betekenis (of toepassing) van die concepten. Op die manier kunnen we de contouren schetsen van nieuwe interpretaties en tegelijk een helder kader scheppen voor de voorwaarden van burgerschap.

Daarmee is de eerste stap gezet naar het bespreekbaar maken van onze gemeenschappelijke kenmerken, waarna we ons kunnen richten op kwesties betreffende identiteit, verscheidenheid en multiculturalisme. Welke benadering kunnen we – tussen de uitersten van het ‘worst case scenario’ en een idealistische toekomstverwachting – vanuit een academisch oogpunt aanbevelen? Daarbij moeten we rekening houden met wat eerder over de kwestie is gezegd en tegelijkertijd een poging ondernemen nieuwe wegen te betreden en creatieve voorstellen te doen om deze vraagstukken aan te pakken.