ScienceGuide staat voor verdieping. Dit is het platform waar de actualiteit en achtergrond elkaar ontmoeten op een inhoudelijke en doordachte wijze. Onder het uitklapteken vind je dus een toelichting, geheugensteun of voetnoot die de redactie of de auteur toevoegt. Dit doen wij om ervoor te zorgen dat wij in onze artikelen grondig en gedetailleerd in kunnen gaan op belangrijke details, zonder de lezer kwijt te raken.
Roet wijst op planeet in wording
Nieuws |
de redactie
23 oktober 2007 | Een team Leidse astronomen heeft aanwijzingen dat rond IRS48 - een jonge ster vergelijkbaar met onze zon - een nieuwe planeet aan het ontstaan is. Dit gaat gepaard met een opmerkelijke productie van 'roet'. Planeten ontstaan uit gas en stof dat in een schijf rondom pasgevormde sterren draait. Deze absorberen licht en zenden dit uit als warmtestraling in het infrarood. Vincent Geers heeft de afgelopen jaren met de Very Large Telescope (VLT) in Chili onderzoek verricht naar zulke sterren als IRS48.
“Wat direct opviel was de emissie van infrarood licht die typisch is voor grote koolstofmoleculen”, zo licht Geers toe. Deze grote moleculen bestaan uit meerdere koolstofringen, polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's), en moeten als kleine stofdeeltjes worden beschouwd. Op aarde kennen we deze PAK's vooral als roet en door hun aanwezigheid in uitlaatgassen.
Rondom sterren zoals onze zon worden normaal geen PAK’s waargenomen, vermoedelijk omdat het licht van de sterren niet sterk genoeg is en de concentraties PAK’s ook te gering zijn. “Maar bij IRS48 was duidelijk iets bijzonders aan de hand”, aldus Geers.
De stofschijf rond deze ster werd met het VLT-infraroodinstrument Visir onderzocht, waardoor de herkomst van de stofdeeltjes in de schijf was te herleiden. Geers en collega’s vonden in de schijf een lege ring. Hoogstwaarschijnlijk veegt een proto-planeet (een planeet in wording) als een kosmische bezem door de schijf, waardoor ter plekke de dichtheid van gas en stof afneemt. Alleen voor de kleine stofdeeltjes, de PAK’s, bleek dit niet te gelden. Het is de eerste keer dat dit zo is waargenomen.
Geers vermoedt dat de proto-planeet het vrijkomen van kleine PAK’s stimuleert, bijvoorbeeld door botsingen. In de ruimte kunnen PAK’s ook de basis vormen van complexe en misschien zelfs pre-biotische verbindingen. ”Dat betekent dat het vinden van sterke PAK-signalen rondom jonge sterren zoals onze zon, een chemisch aanknopingspunt biedt in onze zoektocht naar nieuwe planeten.” Hij promoveert op 23 oktober aan de Leidse Sterrewacht op onderzoek naar deze koolwaterstoffen in de ruimte.
