Duurzame planning

Nieuws | de redactie

6 november 2007 |

De wegen staan vol en de files worden steeds langer. Politici roepen om het hardst dat zij degene zijn die dit probleem 'wel even' zullen oplossen. 'Bijna onmogelijk', zegt Jos Arts, bijzonder hoogleraar Infrastructuur en Milieu aan de Rijksuniversiteit Groningen. 'De problematiek is complex, dus ook de antwoorden zijn niet eenvoudig.' Duurzame planning, daarin ligt volgens Arts de oplossing. 'Simpeler en sneller wordt het niet. Maar als we breder kijken en ons in de planning richten op duurzaamheid, krijgen we de boel zeker weer op gang.' Arts houdt zijn oratie op 6 november 2007.

De problemen rond infrastructuur in Nederland zijn in rap tempo steeds complexer geworden. Iedereen wil in de auto zitten én lekker door kunnen rijden. Maar tegelijkertijd wil niemand zijn achtertuintje kwijt aan nieuwe of bredere wegen. ‘Nederlanders vinden een eigen auto vreselijk belangrijk’, merkt Arts. ‘Ik rij dus ik ben, is het credo. Dus zolang niemand uit die auto wil komen, is het noodzakelijk te werken aan een betere infrastructuur.’

Vastlopende planvorming

Dat veel planstudies rond het Nederlandse wegennet vastlopen is niet verwonderlijk vindt Arts: ‘Het gaat om grote belangen als gezondheid en eigendom, waarin diverse partijen er een verschillende mening op na houden.’ Luchtverontreiniging en lawaai, schaarse ruimte, woon-werkverkeer en economie zijn allemaal factoren die meespelen. Daarbij wordt het dilemma tussen infrastructuur en milieu alsmaar groter.

Worstelbenadering

Een deel van het milieuprobleem zal zich in de loop der jaren ‘vanzelf’ oplossen verwacht Arts, omdat auto’s steeds schoner en zuiniger worden. Maar daarmee ben je er natuurlijk nog lang niet. Want hoe schoon en zuinig een auto ook is, als hij in de file staat is er sprake van verspilling. Tot op heden reageert de overheid op deze problemen door harder te werken. Een worstelbenadering noemt Arts dit: ‘De procedures worden bekort, er worden allerlei beloftes gedaan en plannen worden doorgeduwd. Er blijft echter weerstand en belanghebbenden gaan succesvol naar de rechter. Het is duidelijk dat dit niet tot het gewenste resultaat leidt.’

Duurzame oplossing

Arts: ‘Bij eenvoudige projecten kun je volstaan met eenvoudige oplossingen. Maar heb je het over situaties die al jaren vastgelopen zijn en waar sociaal-economische ontwikkelingen en milieubelangen ernstig conflicteren, dan is het noodzakelijk om te zoeken naar een duurzame oplossing. Dat gaat niet in één besluit. Een complex probleem vraagt om een brede, gevarieerde en duurzame oplossing. Door breder te kijken in tijd, ruimte en vooral ook de betrokken partijen.’

Log instrumentarium

Het is noodzakelijk om de rol van de overheid te veranderen, vindt Arts: ‘Besluitvorming rond infrastructuur is vooral een langdurig en ingewikkeld juridisch proces geworden. Rijkswaterstaat beschikt over een ruim instrumentarium en vervult zelf vele rollen van ontwikkelen, onderzoeken, besluiten en uitvoeren. Dat moet anders. Rijkswaterstaat is al lang niet meer almachtig en moet af van zijn suikeroom- syndroom. Laat anderen mee ontwikkelen, meebeslissen én betalen.’

Meervoudig ruimtegebruik

Arts: ‘Zet vanaf het eerste moment niet de weg centraal, maar het gebied! Wat zijn de mogelijkheden voor meervoudig ruimtegebruik? Verken wat nodig is voor de ontwikkeling van een gebied en leg dit vast in een strategische visie met heldere afspraken waarbij rekening wordt gehouden met toekomstige ontwikkelingen.’ Ook kan de markt meer betrokken worden. Als je in een vroeg stadium diverse marktpartijen betrekt en de aanbesteding vervlecht met milieueffectrapportage en planprocedures kan volgens Arts een proces ontstaan van marktwerking waarbij innovatieve alternatieven worden ontwikkeld die ook rekening houden met toekomstig beheer en onderhoud. ‘Dàt is relevant voor de omwonenden’.

Creëer een markt

De verantwoordelijkheid voor de infrastructuur is bij de overheid terechtgekomen, omdat er geen markt voor bestaat. Voor projectontwikkelaars zijn wegen op zich altijd minder interessant geweest. ‘Maar stel je als overheid geld beschikbaar voor inventieve, creatieve en vooral ook duurzame oplossingen waarin weginfrastructuur wordt gecombineerd met kantoren of woningen, dan creëer je een markt. Zo komt de overheid weer in haar eigen, oorspronkelijke rol terecht: beoordelen en controleren om het algemeen belang te borgen in plaats van ontwikkelen.’

Curriculum Vitae

Jos Arts (Groningen, 1967) studeerde sociale geografie en planologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en promoveerde in 1998 aan de RUG. Na zijn promotieonderzoek ging hij als onderzoeker en adviseur werken bij Rijkswaterstaat, eerst bij Tracé/m.e.r.-centrum, later als hoofd van de afdeling Infrastructuur en Milieumaatregelen, tegenwoordig als Topadviseur Leefomgeving.